O ile pojęcie „trzydniówki”, czy też gorączki trzydniowej, znane jest wielu rodzicom, to mniej z nich słyszało już o rumieniu nagłym, a jeszcze mniej o herpeswirusie typu 6 (HHV-6 A i HHV-6B). Wszystko to są jednak synonimy tej samej infekcji. „Trzydniówka” jest częstą, łagodnie przebiegająca z wysypką infekcją niemowląt i najmłodszych dzieci. Ma ona miejsce przede wszystkim w pierwszych 2 latach życia (ok. 90%), a bardzo rzadko występuje po 4-5 roku życia. Źródłem zakażenia jest wydalający wirusa człowiek, najczęściej zakażone pierwotnie dziecko (często zakażone bezobjawowo), rzadziej dorosły w okresie reaktywacji zakażenia HHV 6. Zakaźność jest duża i może wynosić powyżej 60%.
Trzydniówka – sposoby przenoszenia
Sposoby przenoszenia, czas wydalania i okresy inkubacji różnią się w zależności od czynnika etiologicznego. Ludzki herpeswirus 6 najprawdopodobniej jest przenoszony w trakcie bliskich kontaktów: drogą kropelkową lub poprzez bioaerozole w trakcie bezobjawowego wydalania wirusa. Czas trwania zakaźności HHV-6 nie jest znany. Uważa się, że utrzymuje się przez całe życie i mimo ustąpienia objawów, przechodzi w postać przetrwałą z okresową bezobjawową reaktywacją i wydalaniem wirusa. Średni okres inkubacji (okres od zakażenia do wystąpienia objawów) HHV-6 wynosi 9–10 dni.
Większość przypadków rumienia nagłego występuje sporadycznie, bez znanego narażenia. Rumień nagły – ale nie inne zakażenia, które może powodować HHV-6 – dotyka przede wszystkim małe dzieci. Szczyt zachorowań przypada na pierwsze dwa lata życia dziecka (90% przypadków występuje u dzieci w wieku poniżej dwóch lat). Sporadycznie na rumień zakaźny chorują osoby dorosłe. Gorączka trzydniowa dotyka w równym stopniu chłopców i dziewczynki. Występuje ona przez cały rok, choć można zaobserwować pewną sezonowość, gdzie szczyt zachorowań przypada na wiosnę oraz jesień.
Objawy i przebieg
Objawy kliniczne zakażenia występują częściej u dzieci powyżej 6. miesiąca życia. Głównym objawem klasycznej postaci choroby, określanej mianem „gorączki trzydniowej”, jest nagle występująca wysoka temperatura ciała (do 40°C) utrzymująca się od 2 do 4 dni, której towarzyszy jedynie nieznaczne pogorszenie ogólnego samopoczucia. W 3–4 dniu gorączki następuje jej nagły spadek. W tym samym dniu typowo pojawia się drobnoplamkowa, bladoróżowa, krótkotrwała wysypka, przede wszystkim na tułowiu, bez cech świądu. Wysypka w przebiegu rumienia nagłego zanika po uciśnięciu i nie pozostawia śladów.
Czasami, zazwyczaj w 2-4 dni po wystąpieniu gorączki, dochodzi do umiarkowanego powiększenia szyjnych i potylicznych węzłów chłonnych. Gorączce mogą towarzyszyć bardzo łagodnie wyrażone objawy ze strony dróg oddechowych i biegunka (wymioty nie występują). W gorączkowej fazie rumienia nagłego opasano także wiele innych objawów, takich jak: grudki Nagayama na podniebieniu miękkim i języczku (65%), zapalenie spojówek (25%), czy ostre zapalenie ucha środkowego (8%). Złe samopoczucie dziecka wynika przede wszystkim z podwyższonej temperatury ciała. Przy braku innych niepokojących objawów i dobrej reakcji na leki przeciwgorączkowe można odroczyć wizytę u lekarza. Pojawienie się wysypki towarzyszy ustąpieniu gorączki i kończy chorobę. Jeśli gorączka trwa nadal, należy koniecznie zgłosić się do lekarza, aby ustalić jej przyczynę i ostateczne rozpoznanie.
Trzydniówka – diagnostyka
Rozpoznanie rumienia nagłego stawiane jest najczęściej na podstawie wywiadu, kolejności pojawiania się objawów klinicznych (gorączki utrzymującej się od trzech do pięciu dni, po której nagłym spadku pojawia się wysypka) oraz wyników podstawowych badań laboratoryjnych, takich jak morfologia z rozmazem czy CRP. Niezmiernie rzadko wykonywane są oznaczenia występowania specyficznych przeciwciał w klasach IgM i IgG. Testy biologii molekularnej, takie jak reakcja łańcuchowej polimerazy (PCR), znajdują zastosowanie niemal wyłącznie w diagnostyce ciężkich przypadków u osób dorosłych lub pacjentów z zaburzeniami odporności. Szczególną wartość diagnostyczną ma wykonanie badań w 3 dniu trwania gorączki. Diagnostyka różnicowa powinna obejmować kilka innych chorób zakaźnych wieku dziecięcego przebiegających z wysypką (np. szkarlatynę czy różyczkę) oraz wystąpienia potencjalnej alergii na leki. U dzieci otrzymujących antybiotyki β-laktamowe późniejszy początek wysypki w przebiegu rumienia nagłego często jest mylnie interpretowany jako zaistnienie reakcji alergicznej na dany lek.
Przeczytaj też: Angina pod lupą
Możliwe powikłania
„Trzydniówka” u dzieci ma zazwyczaj bardzo dobre rokowanie. Jest to choroba samoograniczająca się z kilkoma długoterminowymi, potencjalnymi działaniami niepożądanymi. Mogą to być: zapalenie mięśnia sercowego, rabdomioliza (rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych), małopłytkowość czy zapalenie wątroby. Najbardziej prawdopodobnym powikłaniem zakażenia HHV-6 są jednak drgawki gorączkowe. Doświadcza ich do 15% dzieci z powodu wysokiej gorączki i zdolności wirusa do przenikania bariery krew-mózg. Przy wysokiej gorączce istnieje ryzyko wystąpienia niekontrolowanych ruchów rąk, nóg, tułowia, a nawet utraty przytomności. Podczas drgawek możliwe jest również zesztywnienie całego ciała, zsinienie, ślinotok. Zakażenie HHV-6 nie stwarza większego ryzyka nadkażeń bakteryjnych.
Trzydniówka – leczenie
W przypadku gorączki trzydniowej nie stosuje się specjalnego leczenia przyczynowego. Większość rumienia nagłego przypadków cechuje się łagodnym przebiegiem i ma charakter samoograniczający. W leczeniu zaleca się przyjmowanie leków przeciwgorączkowych (zazwyczaj wystarczają zwykłe leki przeciwgorączkowe dostępne bez recepty) oraz odpowiedniej ilości płynów. Obecnie nie ma szczepionki chroniącej przed zachorowaniem na gorączkę trzydniową. Należy unikać kontaktów z osobami chorymi – co nie daje jednak gwarancji uniknięcia zakażenia – oraz przestrzegać zasad higieny ogólnej, w postaci starannego mycia rąk. Jest to istotne, by zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby w otoczeniu osoby zakażonej.
U większości dzieci nie ma jednak poważnych następstw gorączki trzydniowej; choroba ustępuje samoistnie i pozostawia długotrwałą odporność. Tylko wśród pacjentów z immunosupresją może dojść do ponownej reaktywacji wirusa i manifestacji klinicznej.
Piśmiennictwo:
Agut H, Bonnafous P, Gautheret-Dejean A. Human Herpesviruses 6A, 6B, and 7. Microbiol Spectr. 2016; 4(3). doi: 10.1128/microbiolspec.DMIH2-0007-2015.
Eliassen E, Lum E, Pritchett J i wsp. Human Herpesvirus 6 and Malignancy: A Review. Front Oncol. 2018; 8: 512. doi: 10.3389/fonc.2018.00512.
Stone RC, Micali GA, Schwartz RA. Roseola infantum and its causal human herpesviruses. Int J Dermatol. 2014; 53(4): 397-403. doi: 10.1111/ijd.12310.