W ciągu ostatnich czterech lat ze względu na pandemię COVID-19 szczepionki mRNA znalazły się w centrum uwagi. Jednak technologia ta może mieć zastosowanie nie tylko w profilaktyce chorób zakaźnych. W badaniach klinicznych są szczepionki mRNA, które mają przynosić efekt terapeutyczny w przypadku niektórych chorób nowotworowych czy neurodegeneracyjnych.
- Szczepionki opracowane w oparciu o technologię mRNA pomogły opanować pandemię COVID-19.
- W zaawansowanej, trzeciej fazie badań jest już szczepionka przeciwko czerniakowi, jednemu z nowotworów o najpoważniejszym rokowaniu.
- Trwają obecnie badania także kliniczne wczesnych faz, poświęcone m.in. szczepionkom przeciwko rakowi piersi czy glejakowi wielopostaciowemu.
Szczepionka mRNA na czerniaka?
Ostatnio Steve Young, 52-letni muzyk z Wielkiej Brytanii jako jeden z pierwszych otrzymał eksperymentalną szczepionkę mRNA mającą zapobiegać nawrotom czerniaka, będącego jednym z rodzajów nowotworów skóry. Czerniak nie jest może najczęstszym rodzajem raka skóry, ale według American Association for Cancer Research powoduje najwięcej zgonów. Mężczyzna ten miał już usuniętego czerniaka w II stadium. Stwierdził, że eksperymentalna szczepionka daje mu „największą szansę” na powstrzymanie nawrotu nowotworu. Jest to element trzeciej fazy badań klinicznych, które przyniosły już zachęcające wyniki u ponad 1000 innych osób na całym świecie.
Preparat ten nosi póki co mało chwytliwą nazwę mRNA-4157, a czasem jest określany też jako V940. Szczepionka ta została zaprojektowana do podawania razem z lekiem zawierającym pembrolizumab Wyniki wcześniejszego etapu badań klinicznych wykazały, że połączenie to doprowadziło do 44% zmniejszenia częstości nawrotów lub zgonów w ciągu 18 miesięcy po chirurgicznym usunięciu czerniaka o wysokim stopniu złośliwości. Steve Young i pozostali uczestnicy badania wiedzą, że będą otrzymywać lek. Tajemnicą zarówno dla nich samych, jak i nadzorujących ich lekarzy, pozostanie natomiast czy otrzymają prawdziwą szczepionkę, czy też placebo.
Czytaj także: Szczepionka przeciwko boreliozie coraz bliżej. Testują ją ochotnicy
Szczepionki mRNA: jak działają?
Szczepionki tego typu działają poprzez dostarczenie komórkom organizmu gotowej matrycy, dzięki którym mogą one przystąpić do wytwarzania określonych białek. W przypadku SARS-CoV-2 było to białko wirusowe, które układ odpornościowy mógł rozpoznać i na które mógł zareagować. W przypadku szczepionki mRNA-4157 matryce te „mówią” organizmowi ludzkiemu, jak wytworzyć nawet 34 różnych białek występujących wyłącznie w komórkach nowotworowych, które zwane są neoantygenami. To, co tak frapujące, to fakt, że taki zestaw białek można spersonalizować dla każdego pacjenta. Szczepionki mRNA uczulają układ odpornościowy pacjenta na białka, o których wiadomo, że odgrywają rolę w konkretnym nowotworze, natomiast przeciwciało monoklonalne, jakim jest pembrolizumab, działa dodatkowo poprzez inny mechanizm niszczenia nowotworu. Co ciekawe, za tą eksperymentalną szczepionką przeciwko czerniakowi stoi także firma Moderna – twórca jednego z preparatów, które pomogły zapanować nad pandemią COVID-19 – tym razem we współpracy z gigantem farmaceutycznym, jakim jest MSD.
Szczepionki mRNA: broń przyszłości przeciwko nowotworom
Wiele wniosków wyciągniętych podczas wyścigu o opracowanie szczepionek przeciwko COVID-19 przeżywa obecnie renesans w badaniach nad szczepionkami przeciwnowotworowymi. Trwają obecnie badania kliniczne wczesnych faz poświęcone między innymi szczepionkom przeciwko rakowi piersi czy glejakowi wielopostaciowemu. Bez wątpienia wiele osób, zarówno klinicystów, jak i pacjentów, będzie z wielkim zainteresowaniem obserwować postępy w tych najnowszych badaniach.
Piśmiennictwo: https://www.uclh.nhs.uk/news/first-patients-getting-individualised-risk-reducing-therapy-melanoma