Ptasia grypa i wywołujący ją podtyp wirus A/H5N1 od końca 2021 r. sieje bezprecedensowe spustoszenie wśród stad drobiu i ptaków dziko żyjących na całym świecie. Może być też groźny dla ludzi. Wirus A/H5N1 bez większego wysiłku przekracza bariery gatunkowe. Oprócz ptaków, zakaża coraz więcej gatunków ssaków. Pod koniec marca do listy tej dołączyło bydło mleczne na kilku farmach w Stanach Zjednoczonych. Jest to pierwszy potwierdzony przypadek zakażenia wirusem ptasiej grypy u krów.
Klasyfikacja – ptasia grypa i nie tylko
Wirusy grypy typu A wykazują patogenność zarówno w stosunku do ludzi, jak i zwierząt. Głównym rezerwuarem tych wirusów w przyrodzie są wolno żyjące ptaki wodne. Klasyfikacja tych wirusów opiera się na identyfikacji podtypów dwóch glikoprotein znajdujących się na ich powierzchni. To hemaglutynina (H) i neuraminidaza (N). Dlaczego to właśnie one znajdują się w centrum uwagi? Głównie te białka decydują o tym, jakie gatunki gospodarzy może zakażać dany podtyp wirusa grypy. Obecnie znamy 18 wariantów hemaglutyniny i 11 neuraminidazy. A w pewnym uproszczeniu, to ich kombinacja decyduje o specyficzności w stosunku do gospodarza. I tak, mamy np.: H3N2 oraz H1N1, czyli podtypy, które powodują grypę sezonową u ludzi. Znamy H5N8 i H5N1, czyli jedne z wirusów wysoce zjadliwej grypy ptaków.
Wirusy wysoce zjadliwej grypy ptaków
Wirusy tzw. „ptasiej grypy” możemy podzielić na te o niskiej i wysokiej zjadliwości. Zakażenia wysoce zjadliwymi wirusami grypy ptaków u drobiu mogą powodować choroby obejmujące wiele narządów. Śmiertelność może sięgać do 100% u kur czy indyków. Jest to przyczyną ogromnych strat w przemyśle drobiarskim na całym świecie. Wirusy te przenoszone są zazwyczaj przez ptaki dziko żyjące podczas migracji. Często pomiędzy kontynentami. Taka sytuacja miała miejsce w 2021 r., kiedy nowy wariant A/H5N1, powodujący liczne ogniska „ptasiej grypy” wśród ptaków w Europie, został przeniesiony do Kanady. A stamtąd na całą Amerykę Północną.
Z kolei pojawienie się tego wirusa w Ameryce Południowej w 2022 r. zaowocowało licznymi ogniskami zakażeń u stad drobiu i masową zagładą ptactwa wodnego oraz ssaków. Głównie lwów morskich i fok.
Zgodnie z danymi przedstawianymi przez głównego lekarza weterynarii, w Polsce od listopada 2021 r., A/H5N1 spowodował 218 ognisk grypy w stadach drobiu (prawie 4 miliony ptaków) oraz 204 ogniska u ptaków dzikich. Ogniska te występują nie tylko w dużych, komercyjnych stadach, ale również u drobiu hodowanego „na własny użytek”, w tzw. chowie przyzagrodowym.
Przeczytaj także: „Dobry zwyczaj? Pożyczaj!”: jak ukradzione bakteriom, genetyczne nożyczki,zmieniają naszą rzeczywistość
Ptasia grypa u ssaków
Zakażenia A/H5N1 u ssaków notowano już wcześniej. Jednak dopiero w trakcie obecnej panzoocji, trwającej od 2020 r., stały się one zaskakująco częste i dotyczą wielu gatunków zwierząt. Obecnie takie przypadki potwierdzono już u ponad pięćdziesięciu gatunków ssaków z wielu różnych rodzin. I tak jak zakażenia u ssaków dziko żyjących budzą ogromny niepokój związany z ryzykiem załamania się pewnych ekosystemów i stratami związanymi z bioróżnorodnością, tak zakażenia u zwierząt domowych i hodowlanych mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Do zwierząt domowych i hodowlanych podatnych na zakażenie A/H5N1 należą:
- koty domowe
- psy
- fretki (domowe oraz hodowlane)
- norki amerykańskie
- lisy hodowlane
- jenoty
- kozy
- bydło domowe
Zakażenia wirusem grypy A/H5N1 u ludzi
Pierwszy przypadek zakażenia A/H5N1 u człowieka odnotowano w Hongkongu w 1997 r. u trzyletniego dziecka. O tego czasu potwierdzono laboratoryjnie prawie 900 przypadków zakażenia tym podtypem wirusa grypy u ludzi na całym świecie, w tym w Europie (Wielka Brytania, Hiszpania) i Stanach Zjednoczonych. Zmarło prawie 500 osób. Wysoka śmiertelność występuje głównie w krajach rozwijających się, a najwięcej zgonów stwierdzono dotychczas w Indonezji. Natomiast o najnowszym przypadku zakażenia wirusem „ptasiej grypy” u człowieka dowiedzieliśmy się 1 kwietnia 2024 r. Zakażenie dotyczy pracownika farmy z Teksasu w USA, na której wykryto, pierwsze w historii, zakażenia wysoce zjadliwym wirusem grypy ptaków u bydła domowego.
Ptasia grypa u bydła domowego w USA
Pod koniec marca 2024 roku w próbkach niepasteryzowanego mleka oraz w wymazach z gardła pobranych od dorosłych krów z farm w Teksasie, Kansas i Nowym Meksyku wykryto wirusa wysoce zjadliwej grypy ptaków o podtypie A/H5N1. Do poniedziałku 01.04.2024 r. wirusa wykryto w siedmiu stadach bydła w Teksasie, dwóch w Kansas, jednej w Michigan i jednej w Nowym Meksyku.
Zakażone krowy wykazywały objawy łagodnej choroby charakteryzującej się znacznym spadkiem mleczności, niewielką gorączką, brakiem apetytu i w niektórych przypadkach zaburzeniami ze strony układu pokarmowego. Również konsystencja mleka od chorych zwierząt była nieprawidłowa, było ono zagęszczone i odbarwione.
Zagadkowa ptasia grypa
Dlaczego jest to aż tak niezwykły przypadek? Przede wszystkim, po raz pierwszy mamy do czynienia z naturalnym zakażeniem jakimkolwiek podtypem wysoce patogennej grypy ptaków u krów. Ponadto, wirus spowodował u krów wystąpienie choroby. Chociaż w 2008 r. wykazano doświadczalnie, iż bydło domowe jest wrażliwe na zakażenie A/H5N1, to wówczas zwierzęta nie wykazywały żadnych objawów klinicznych. Pomimo faktu, iż wirus był obecny w ich drogach oddechowych.
Kolejną „zagadką” związaną z tymi zakażeniami jest droga ich rozprzestrzeniania. Na dotkniętych farmach znajdywane były zwłoki ptaków dziko żyjących i przyjmuje się, że to ich odchody mogły zanieczyścić wirusem paszę lub wodę przeznaczoną dla krów.
Jak się jednak okazuje, niedługo przed wystąpieniem objawów choroby, pomiędzy kilkoma ze wzmiankowanych farm, odbywał się transport bydła. Przeniesienie wirusa bezpośrednio pomiędzy krowami uznaje się w związku z tym za wysoce prawdopodobne. Byłoby to kolejne w ciągu ostatnich miesięcy przypuszczenie, iż A/H5N1 przenosi się pomiędzy ssakami. Taki rozwój wypadków świadczyłby o coraz lepszej adaptacji wirusa do ssaczych gospodarzy, w tym potencjalnie do człowieka.
Ptasia grypa – niebezpieczeństwo zakażenia
Co niezwykle istotne, wirus był wydalany z mlekiem, co potencjalnie mogłoby stanowić istotne źródło zakażenia dla ludzi. I nie tylko. Nie trudno bowiem sobie wyobrazić sytuację, w której takie zanieczyszczone mleko stanie się źródłem zakażenia dla kotów. A koty są wrażliwe na zakażenie tym podtypem wirusa grypy, a mają często bliski kontakt z ludźmi.
Potwierdzono, iż jeden z pracowników farmy w Teksasie uległ zakażeniu A/H5N1, co oficjalnie potwierdzono 01.04.2024. Wykazuje łagodne objawy choroby, ograniczające się głównie do zapalenia spojówek. Chociaż nie zdarza się to często w przypadku grypy sezonowej, to w przypadku zakażenia wysoce zjadliwym wirusem grypy ptasiej u ludzi obserwowano już wcześniej zapalenie spojówek.
Ptasia grypa w USA: zagrożenia i incydenty
Warto dodać, iż nie jest to pierwszy przypadek zakażenia tym wirusem u zwierząt gospodarskich w Stanach Zjednoczonych. Do 20 marca 2024 r. potwierdzono kilka śmiertelnych przypadków „ptasiej grypy” u kilkudniowych koźląt na farmie w Minnesocie, która wcześniej doświadczyła przypadków tej choroby u drobiu.
Co prawda urzędnicy ds. zdrowia publicznego w USA podkreślają, że ryzyko zakażenia wirusem dla ludzi pozostaje niskie. Jednakże sytuacja wymaga ścisłego monitoringu oraz dalszych, szeroko zakrojonych badań.
Oficjalne źródła: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/influenza/h5n1-human-case-cumulative-table/2024_feb_tableh5n1.pdf?sfvrsn=bccd8c23_1&download=true
https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/hpai
https://www.science.org/content/article/bird-flu-discovered-u-s-dairy-cows-disturbing
https://www.telegraph.co.uk/global-health/science-and-disease/us-alert-h5n1-bird-flu-person-exposed-infected-cattle-cow/
Doniesienia prasowe: https://www.avma.org/news/goat-minnesota-tests-positive-hpai