Cytryna zwyczajna (Citrus limon) jest powszechne znanym jasnożółtym owocem cytrusowym, należącym do rodziny rutowatych. Ma charakterystyczny świeży zapach i kwaśny smak, za który odpowiedzialny jest obecny we wszystkich częściach owoców kwas cytrynowy. Ten wyjątkowy smak cytryny sprawia, że jest ona popularnym na całym świecie składnikiem napojów, deserów i posiłków. Prawie wszystkie części cytryny można wykorzystać w kuchni.
Cytryna: tajemnice jej pochodzenia i globalnej ekspansji
Nie wiadomo dokładnie, skąd wywodzą się cytryny. Najbardziej prawdopodobna jest hipoteza o ich pochodzeniu z południowo-wschodnich Chin, lecz współcześnie nie występuje tam ona ani w stanie dzikim, ani nie jest tam uprawiana. Obecnie większość cytryn uprawiana jest w USA, krajach śródziemnomorskich, ale także w Chinach, Indiach, Meksyku, Argentynie czy Brazylii. Drzewo cytrynowe rosnące na obszarach subtropikalnych i tropikalnych może osiągnąć wysokość od 3 do 20 metrów. Dzięki temu świeżymi cytrynami możemy cieszyć się przez cały rok.
Cytryna: wielofunkcyjne zastosowania od kuchni po kosmetykę
Sok, skórka oraz olejek z cytryny maja wiele zastosowań, od kulinarnych po lecznicze. Cytryny wykorzystuje się na całym świecie do deserów, napojów, sosów, dipów oraz jako dodatek do dań mięsnych i rybnych. Sok z cytryny stanowi naturalny środek czyszczący i dezynfekcyjny oraz dobry odplamiacz. Olejek cytrynowy nadaje natomiast zapach perfumom, mydłom i kremom do skóry.
Czytaj także: Kapsaicyna – nie tylko dla smaku
Cytryna: witamina C i jej korzyści dla zdrowia
Wiedza o wysokiej zawartości witaminy C wśród cytrusów jest powszechna. Cytryna zawiera około 35 miligramów witaminy C, co stanowi ponad połowę jej ilości niezbędnej w codziennej diecie. Witamina C jest przeciwutleniaczem, który pomaga chronić komórki przed uszkodzeniem. Witamina C pomaga również organizmowi wytwarzać kolagen dla skóry, pomaga organizmowi wchłaniać żelazo i wspiera układ odpornościowy. Owoce cytryny są bogate również w dużą ilość błonnika pokarmowego, ale nie można go uzyskać z soku.
Odkryj korzyści zdrowotne i kosmetyczne owoców cytrusowych
Cytryny mogą także zapewniać ważne korzyści zdrowotne, takie jak zapobieganie anemii. Rola cytryn w zapobieganiu szkorbutowi była znana już w XVIII w, a z tego powodu marynarze pojeni sokiem z cytryn byli znani w ówczesnej Anglii jako „limeys”. Dzieje się tak, bowiem cytryna pomaga organizmowi wchłonąć więcej żelaza z pokarmów roślinnych w diecie, co zapobiega anemii oraz wpływa na syntezę kolagenu. To ostatnie ma także wpływ na wygląd i jędrność skóry.
Witamina C, kwas foliowy, witamina B i minerały obecne w cytrynie mogą więc pomóc w leczeniu trądziku, skóry tłustej, zaskórników i łupieżu. Witamina C jest także silnym przeciwutleniaczem, a te pomagają zapobiegać uszkodzeniom komórek spowodowanym stresem oksydacyjnym, co może poprawić zdrowie skóry. Dostępne badania sugerują, że picie napojów na bazie soku z cytryny może poprawić cerę i spowolnić starzenie się skóry. Możemy także uzyskać część z tych korzyści w domu, nakładając wyszorowane cytryny bezpośrednio na skórę.
Cytryna jest przecież powszechnym składnikiem wielu produktów kosmetycznych. Jednak najpierw należy skonsultować się z lekarzem lub sprawdzić czy nie mamy alergii. Cytryny w pewnym stopniu mogą hamować rozwój kamicy nerkowej. Niektóre badania pokazują, że kwas cytrynowy zapobieganiu tworzeniu się kamieni nerkowych.
Ostatnie odkrycia: cytryna w walce z chorobami serca i nowotworami
Inne prace powiązały spożycie cytryn z obniżeniem ryzyka udaru i chorób serca. Flawonoidy zawarte w owocach cytrusowych mogą pomóc zmniejszyć ryzyko udaru niedokrwiennego. Stwierdzono tam również, że związki roślinne występujące w cytrynach – mianowicie limonina, hesperydyna i diosmina – również obniżają poziom cholesterolu.
Sok z cytryny ma właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze. W jednym z badań związki roślinne zawarte w koncentracie soku cytrynowego skutecznie hamowały rozwój zakażeń spowodowanych przez bakterie Salmonella spp., gronkowce czy drożdżaki Candida spp.
Przestrzegam jednak przed wyciągnięciem na tej podstawie zbyt daleko idących wniosków – bakteriobójcze działanie kwasu askorbinowego (witaminy C) osiągane jest bowiem przy daleko większych stężeniach, niż można bezpiecznie osiągnąć w organizmie ludzkim. Wspomniane powyżej flawonoidy, w które bogaty jest sok z cytryny, są przeciwutleniaczami, które pomagają chronić komórki przed uszkodzeniami prowadzącymi do chorób nowotworowych. Jednak nie ma wyników znanych prac naukowych, które wykazywałyby rolę soku z cytryny w zapobiegania nowotworów u ludzi.
Odkrycia naukowe: cytryna – wpływ na ciśnienie krwi, serce i poziom cukru we krwi
Chociaż zdrowa dieta może pomóc zmniejszyć ryzyko nowotworom, nie wykazano, by jakikolwiek pokarm zapobiegał ich powstawaniu. Badania wykazały, że flawonoidy zawarte w cytrynie pomagają również obniżyć ciśnienie krwi. Dodatkowe prace wykazały, że efekt ten zwiększa korzyści płynące z aktywności fizycznej dla zdrowia serca. Obecna w cytrynach hesperydyna, może z kolei obniżać poziom cukru we krwi, zmniejszając ryzyko cukrzycy. Ponadto kwas cytrynowy zawarty w cytrynach spowalnia przemianę skrobi w cukier, zmniejszając wahania poziomu cukru we krwi i pomagając w kontroli wagi ciała.
Ostrzeżenie: potencjalne skutki uboczne spożycia cytryn
Mimo powyższych korzyści należy mieć zawsze baczenie na potencjalne skutki uboczne stosowania cytryn. Wysoka zawartość kwasu askorbinowego zawartego w cytrynach może nasilać objawy zgagi u osób cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy (GERD). W dużych ilościach sok z cytryny może również podrażniać żołądek i powodować nudności. Sok cytrynowy jest także bogaty w aminokwas tyraminę. U osób wrażliwych na tyraminę, picie napojów zawierających duże ilości soku z cytryny może wywołać migrenowe bóle głowy. Warto też pamiętać o możliwym uczuleniu na limonen. Jeśli u danej osoby stwierdza się alergię na inne owoce cytrusowe, takie jak pomarańcze, grejpfruty lub limonki, może wystąpić również uczulenie na cytryny. Najczęstsze reakcje to: swędzenie skóry, pieczenie lub obrzęk jamy ustnej i gardła. Niektóre osoby mogą mieć bóle głowy lub problemy żołądkowo-jelitowe.
Κοτόπουλο λεμονάτο
Grillowany kurczak w cytrynowej marynacie jest jednym z typowych dań kuchni basenu Morza Śródziemnego. To lekkie danie będzie stanowić doskonały posiłek wiosną czy latem.
W pierwszej kolejności należy zrobić marynatę. W tym celu ścieram skórkę i wyciskam sok z jednej sporej cytryny do dużej miski. Dodaję ¼ szklanki oliwy z oliwek, 5 utartych ząbków czosnku, ½ łyżeczki suszonego oregano oraz ¼ szklanki posiekanej świeżej natki pietruszki. Opcjonalnie można dodać ½ łyżeczki płatków czerwonej papryki. Około 0,5 kg kurzych piersi kroję w kotlety, które następnie przykrywam folią spożywczą i rozbijam delikatnie tłuczkiem. Przygotowane kotlety osuszam ręcznikiem papierowym, doprawiam z obydwy stron dużą szczyptą soli i czarnego pieprzu. Dodaję kurczaka do marynaty i wkładam do lodówki na maksymalnie 2 godziny. Następnie po odsączeniu grilluję kurczaka na żeliwnej patelni grillowej, grillu elektrycznym lub w pierkarniku rogrzanym do temperatury 180 stopni Celsjusza. Grilluję, aż obydwie strony kotleta będą złocistobrązowe (około 4 minuty na stronę). Gotowe mięso przybieram dodatkową posiekaną natką pietruszki i ewentualnie plasterkami świeżej cytryny. Kurczak taki dobrze komponuje się z niemal każdymi grillowanymi warzywami, pieczonymi ziemniakami czy z ryżem. Ostudzonego i pokrojonego w plasterki można też dodać jako źródło chudego białka do prawie wszystkich sałatek.
Απόλαυσε το γεύμα σου!
