Od kiedy księżna Kate poinformowała, że choruje na raka, wielu spekuluje na temat rodzaju nowotworu. Jakie nowotwory są dziś najczęstsze w populacji młodych kobiet? Poprosiliśmy o komentarz eksperta.
- W zamieszczonym w internecie wideo oświadczeniu księżna Walii poinformowała, że kilka miesięcy temu zdiagnozowano u niej nowotwór. Na jaki nowotwór mogła zachorować kobieta tak młoda i pozornie zdrowa, jak księżna Kate?
- W populacji żeńskiej, jeśli chodzi o zachorowalność, pierwsze miejsce zajmuje rak piersi, następnie rak płuca, okrężnicy, jajnika, tarczycy, odbytnicy i szyjki macicy. Jeśli chodzi o statystyki śmiertelności w ciągu ostatnich 10 lat na pierwsze miejsce wysunął się rak płuca, kolejne miejsca to rak piersi, okrężnicy, jajnika, trzustki, trzonu macicy i żołądka.
- Na szczęście nie jesteśmy w walce z nowotworami bezradni, mamy dziś do dyspozycji skuteczne badania profilaktyczne.
Jaki nowotwór ma księżna Kate? Młode kobiety najczęściej chorują na raka piersi i płuca
Jak wynika z opublikowanego w sieci kilka tygodni temu nagrania, księżna Kate ma raka. W zamieszczonym w internecie wideo oświadczeniu księżna Walii poinformowała, że kilka miesięcy temu zdiagnozowano u niej nowotwór. Obecnie księżna Kate jest we wczesnej fazie leczenia onkologicznego. Nie zdradziła szczegółów dotyczących diagnozy ani terapii. W przekazanych informacjach zapewniono, że istnieje pewność, co do tego, że żona następcy brytyjskiego tronu wyzdrowieje.
Zapytaliśmy więc dra n.med. Jana Gawełko – specjalistę onkologii i radioterapeutii, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie radioterapii onkologicznej, jakie nowotwory najczęściej atakują kobiety w wieku produkcyjnym, a więc pacjentki młode, takie jak księżna Kate.
Średnia zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce – zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn – jest niższa niż średnia dla państw Unii Europejskiej. Różnice nie są duże. Przykładowo w przypadku mężczyzn zachorowalność na nowotwory złośliwe, w zależności od typu nowotworu, jest u polskich mężczyzn ok. 20 proc. niższa niż w krajach UE. Wśród kobiet różnica ta wynosi ok. 10 proc.
Jednocześnie jednak średnia śmiertelność z powodu nowotworów złośliwych jest w Polsce wyższa niż w krajach UE nawet o 20 proc. Różnice w zakresie zachorowalności wynikają m.inn. z zanieczyszczenia środowiska oraz różnic w stylu życia pomiędzy mieszkańcami Polski i szeroko pojętej Europy Zachodniej. Według „2021 World Air Quality Report” Polska znalazła się pierwszej dziesiątce europejskich państw z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem, a tylko w 55 europejskich miastach stężenie PM2,5 nie przekraczało normy ustalonej przez WHO – mówi dr Jan Gawełko.
Jak dodaje, w naszym kraju problemem nadal pozostaje zbyt późna wykrywalność nowotworów. Wynika to m.in. z systemowych barier oraz niskiej zgłaszalności na badania profilaktyczne i wizyty lekarskie. Dane o zachorowalności na nowotwory są gromadzone w Krajowym Rejestrze Nowotworów.
To miarodajne źródło wiedzy na temat epidemiologii. Ale niekorzystnie na raportowaniu danych dotyczących nowotworów odbiła się pandemia COVID-19. Spadek zgłaszalności był widoczny szczególnie w czasie COVID-19, co oczywiście odbiło się na danych dotyczących zachorowalności i śmiertelności z powodu nowotworów. Na podstawie obserwacji długoletnich trendów możemy określić jakie nowotwory są najczęstsze w populacji kobiecej, szczególnie u kobiet w wieku produkcyjnym. Jak wynika z danych odnoszących się do 2020 roku, w populacji żeńskiej, jeśli chodzi o zachorowalność, pierwsze miejsce zajmował rak piersi, następnie rak płuca, okrężnicy, jajnika, tarczycy, odbytnicy i szyjki macicy. Jeśli chodzi o statystyki śmiertelności w ciągu ostatnich 10 lat na pierwsze miejsce wysunął się rak płuca, kolejne miejsca to rak piersi, okrężnicy, jajnika, trzustki, trzonu macicy i żołądka – wyjaśnia dr Gawełko.
Coraz więcej kobiet pali, więc coraz więcej choruje i umiera na raka płuca
Co ciekawe, zmiany w zakresie umieralności na nowotwory odzwierciedlają zmiany w stylu życia jakie zachodzą w polskiej populacji. Ryzyko zachorowania na raka piersi jest w znacznej mierze skorelowane z czynnikami genetycznymi, styl życia ma tu mniejsze znaczenie.
Inaczej rzecz się ma z rakiem płuca – ten nowotwór zabija coraz więcej kobiet, ponieważ w ciągu ostatnich dekad zwiększa się liczba pań palących papierosy. Co więcej, liczba palących wśród mężczyzn od lat spada, co znajduje też odbicie w statystkach dotyczących śmiertelności na raka płuc, gdzie u mężczyzn widoczna jest wyraźna tendencja spadkowa. Powinniśmy więc cały czas powtarzać jak istotne dla ograniczenia ryzyka zachorowania na raka płuca pozostaje rzucenie palenia, tym bardziej że nie dysponujemy dziś skuteczną metodą badań przesiewowych w kierunku tego nowotworu, którą moglibyśmy wdrożyć na tak szeroką skalę jak np. mammografię. Oczywiście, właściwości karcinogenne ma też wszechobecne w pewnych regionach zanieczyszczenie powietrza pyłami zawieszonymi, ale trudno ten czynnik ryzyka tak bezpośrednio powiązać z konkretnymi zachorowaniami jak palenie – zwraca uwagę ekspert.
Poza wspomnianym rakiem piersi, większość najpowszechniejszych nowotworów jest zależna od stylu życia. Co ciekawe jednak, jak wynika z danych Narodowego Instytutu Onkologii, nawet jedna trzecia chorych na raka piersi to kobiety poniżej 50 roku życia.
Eksperci zaczynają więc zastanawiać się na ile te zachorowania mogą być związane z pewnymi zmianami cywilizacyjnymi, czyli np. coraz późniejszym wiekiem zachodzenia w ciążę, spadkiem liczby ciąż, relatywnie wysokim odsetkiem osób otyłych, krótkim okresem karmienia piersią oraz większą liczbą przypadków zaburzeń cyklu miesiączkowego – dodaje dr Gawełko.
Szczepienia i regularne badania – to może pomóc ci uniknąć raka
Na szczęście nie jesteśmy w walce z nowotworami bezradni, mamy dziś do dyspozycji skuteczne badania profilaktyczne. W kontekście raka szyjki macicy to oczywiście cytologia.
Chciałbym przy tym podkreślić, że klasyczna cytologia jest już dziś uznawana za badanie przestarzałe. Stopniowo zastępuje ją rekomendowana cytologia płynna (LBC) , polegająca nie tylko na ocenie obrazu mikroskopowego, ale połączona z badaniem na obecność DNA wirusów z grupy HPV. Najbardziej onkogenne są wirusy HPV16 i HPV18. W sposobie pobierania cytologia płynna nie różni się od klasycznej, natomiast materiał jest przenoszony na podłoże płynne. Jeśli badanie potwierdzi obecność DNA wirusów HPV w pobranym materiale, a jednocześnie nie będzie u pacjentki inwazyjnych zmian nowotworowych w komórkach nabłonka, można zastosować leczenie przeciwwirusowe, a bardziej nasilone zmiany tzw. HSIL dawniej CIN II i III) leczone są z zastosowaniem prostego i mało obciążającego dla pacjentki zabiegu – wyjaśnia dr Gawełko.
Kobietom w młodym wieku nie jest zalecana nadmierna ekspozycja na promieniowanie jonizujące. Jednak w sytuacji kiedy niepokoi stwierdzona np. samobadaniem zmiana w piersi – możliwe jest refundowane przez NFZ badanie USG .
Jeśli w badaniu USG zostanie wykryta zmiana budząca niepokój, wówczas zaleca się poszerzenie diagnostyki celem wykluczeniem nowotworowego charakteru zmiany. Bardzo dobrze się stało, że Narodowy Fundusz Zdrowia obniżył granicę wiekową dla zalecanej mammografii do 45 lat, a górną podwyższył do 74 roku życia. Z kolei w profilaktyce nowotworów układu pokarmowego są szeroko dostępne badania gastroskopii i kolonoskopii. Program profilaktyki jelita grubego jest dostępny bez skierowania dla osób od 50 do 65 roku życia lub od 40 r.ż. jeżeli w rodzinie występowały przypadki raja jelita grubego. Natomiast każdy lekarz może skierować na na gastro i kolonoskopię osoby w każdym wieku, jeśli skarżą się na nawracające dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Mamy więc skuteczne narzędzia badań, problem polega na tym, że w Polsce zgłaszalność na badania profilaktyczne jest zbyt niska – przyznaje dr Gawełko.
Jak mówi, dziś żyjemy znacznie dłużej, długość życia w Polsce zbliża się do krajów rozwiniętych. Więcej nowotworów rozwija się więc obecnie do postaci zauważalnej klinicznie w starszym wieku, w przeszłości wiele z takich przypadków nigdy nie była diagnozowanych.
Pamiętajmy o tym, że styl życia odgrywa ogromną rolę w prewencji nowotworów – w przypadku kobiet ma wielkie znaczenie- szczególnie po menopauzie w profilaktyce raka piersi i endometrium. Wbrew obiegowym opiniom zmiana stylu życia nie musi być radykalna. Już umiarkowana, codzienna aktywność i zbilansowana, niezbyt restrykcyjna dieta wystarczą, by pozytywnie wpłynąć na nasz metabolizm i zredukować ryzyko raka – apeluje dr Gawełko.
Elżbieta Trawińska
Więcej artykułów:
Jak nie przegapić nowotworów dziecięcych? Ich pierwsze objawy mogą być mylące