Badacze z Komisji Lancet cztery lata temu stworzyli listę okoliczności zwiększających ryzyko rozwoju demencji. Wykaz ten nieustannie się wydłuża, co paradoksalnie stanowi dla nas szansę na to, że wdrażając dobre nawyki, możemy wygrać zdrowie. Do 12 istniejących okoliczności właśnie dodano dwie kolejne. To dobra wiadomość, bo oznacza, że demencja to nie wyrok – zmiana trybu życia może powstrzymać jej powstanie.
Demencja, czyli zespół otępienny, to szeroka kategoria chorób mózgu, których cechą wspólną jest utrata funkcji poznawczych. Dotyka głównie osoby po 65. roku życia. Występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Do demencji może prowadzić wiele różnych schorzeń. Najczęstsze rodzaje otępienia to:
- choroba Alzheimera – 50–60 proc. przypadków
- demencja naczyniowa – 20–30 proc. przypadków
- otępienie z ciałami Lewy’ego – 10–25 proc. przypadków
- otępienie czołowo-skroniowe – 10–15 proc. przypadków.
Demencja. Niejasne przyczyny
Przyczyny demencji są tylko częściowo zbadane. Na całym świecie prowadzone są badania mające pomóc stworzyć listę czynników sprzyjających powstaniu chorób otępiennych, ale będzie to wymagało lat pracy interdyscyplinarnych zespołów z różnych ośrodków. Szczególnie ważne – ze względu na rozprzestrzenienie – jest poznanie uwarunkowań choroby Alzheimera. Dziś uważa się, że jest spowodowana nieprawidłowym gromadzeniem się białek w komórkach mózgowych i wokół nich. Złogi jednego z białek (amyloidu) tworzą blaszki wokół komórek mózgowych. Złogi drugiego białka (tau) tworzą sploty w komórkach mózgowych. W efekcie ich działania zmniejsza się liczba przekaźników chemicznych, zwanych neuroprzekaźnikami, zaangażowanych w wysyłanie wiadomości lub sygnałów między komórkami mózgowymi.
Przewiduje się, że do roku 2050 liczba osób cierpiących na demencję może wzrosnąć ponad dwukrotnie, do 153 milionów. BBC dodaje przy tym akcent optymistyczny: w krajach o wysokich dochodach obserwuje się zmniejszenie liczby przypadków demencji, co można łączyć ze zmianami stylu życia, takimi jak spadek liczby palaczy.
Demencja. Czynniki ryzyka
Badacze Komisji Lancet ds. zapobiegania demencji, interwencji i opieki (The Lancet Commission on dementia prevention, intervention and care) wyodrębnili do tej pory 14 powiązanych z organizmem zaburzeń i kwestii, które, jeśli zostaną ograniczone lub wyeliminowane, teoretycznie mogłyby zapobiec prawie połowie przypadków demencji na świecie. Wprawdzie nie na wszystkie czynniki mamy wpływ, bo do pewnego stopnia predyspozycje do zachorowania dziedziczymy, ale naukowcy podejrzewają, że na blisko 45 proc. czynników ryzyka mamy wpływ, a więc możemy je zmniejszyć.
Co ciekawe, znaczenie tych czynników zmienia się w czasie. Na początku życia szalę przechyla brak edukacji, a w późniejszym życiu dużym ryzykiem jest izolacja społeczna i wada wzroku.
Dwie nowe przesłanki zostały ogłoszone przed kilkoma dniami.
Zacznijmy od wskazania 12 czynników ryzyka, które Komisja Lancet wyodrębniła wcześniej. Są to:
- niski poziom wykształcenia
- upośledzenie słuchu
- wysokie ciśnienie krwi
- palenie papierosów
- otyłość
- depresja
- brak aktywności fizycznej
- cukrzyca
- nadmierne spożycie alkoholu
- uszkodzenie mózgu w wyniku urazu
- długotrwałe przebywanie w miejscu, w którym jest zanieczyszczone powietrze
- izolacja społeczna.
Do listy tej Komitet dopisał dwa kolejne czynniki:
13. wysoki poziom cholesterolu po 40. roku życia
14. nieleczone problemy ze wzrokiem.
„Demencja nie jest nieuniknionym elementem starości”
Niektóre czynniki stwarzają większe ryzyko niż inne. Szacuje się na przykład, że utrata słuchu i wysoki poziom cholesterolu są odpowiedzialne za większość przypadków demencji, której można zapobiec (po 7%).
– Wiele osób myśli o demencji jako o czymś, co przydarza się ludziom w późniejszym życiu, ale demencja nie jest nieuniknionym elementem starości – powiedziała Samantha Benham-Hermetz z brytyjskiego Centrum Badań nad Alzheimerem.
Cytowana przez BBC profesor Tara Spires-Jones, dyrektor Centrum Odkryć Nauk o Mózgu na Uniwersytecie w Edynburgu, ma do tego rodzaju listy poważne zastrzeżenie. W jej opinii nie da się jednoznacznie powiązać żadnego z tych czynników bezpośrednio z demencją. Zastrzegła przy tym, że warto podkreślać, że zdrowy tryb życia „może zwiększyć odporność mózgu i zapobiegać demencji”.
– Powinniśmy uważać, aby nie sugerować, że osoby cierpiące na demencję mogłyby jej uniknąć, gdyby wybrały inny styl życia – dodał profesor Charles Marshall z Queen Mary University London. Podkreślił, że większość czynników ryzyka rozwoju demencji jest poza jej kontrolą pacjentów.
Co ma utrata wzroku do demencji?
Naukowcy nie znają jeszcze związku między problemami ze wzrokiem a chorobami otępiennymi, ale podejrzewają, że może to wynikać z kurczenia się mózgu, ponieważ nie musi on już przetwarzać pewnych aspektów widzenia. Inna hipoteza prowadzi do tego, że tracąc wzrok, ludzie często odcinają się od znajomych, rezygnują z wychodzenia z domu – a izolacja jest czynnikiem sprzyjającym demencji.
Komisja Lancet opracowała 14 zaleceń dla rządów. Ich realizacja może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka występowania demencji:
- dobre szkolnictwo i oferta edukacyjna dla dorosłych
- aparaty słuchowe dla osób z ubytkiem słuchu
- leczenie depresji
- ochrona głowy w sportach kontaktowych
- zachęcanie ludzi do regularnych ćwiczeń
- wprowadzenie zakazu palenia
- podejmowanie działań na rzecz obniżania wysokiego ciśnienia krwi,
- działania obniżające wysoki poziom cholesterolu
- zachęcanie do utrzymania odpowiedniej masy ciała
- ograniczenie wysokiego spożycia alkoholu
- rozwiązanie problemu izolacji społecznej w podeszłym wieku,
- promowanie badania wzorku i noszenia okularów,
- zapobieganie cukrzycy, zmniejszanie spożycia cukru,
- zmniejszanie zanieczyszczenia powietrza.
Źródło: BBC / Medical News Today
Czytaj też:
Długowieczność w zasięgu ręki: 13 prostych nawyków na długie i aktywne życie
Badania profilaktyczne. Problemy króla Karola zmobilizowały Anglików do badań [WIDEO]
