W niedawnej pracy przeglądowej opublikowanej na łamach czasopisma „Nature Reviews Microbiology” grupa autorów podsumowała ostatnie postępy w zrozumieniu mechanizmów, skutków i badań poświęconych zespołowi long-COVID oraz potrzeb w zakresie lepszej jej diagnostyki i leczenia.
Zrozumienie long-COVID: Przegląd aktualnych badań
Szacuje się, że zespół long-Covid dotknął już ponad 65 milionów osób na całym świecie. Objawia się on różnorodnymi objawami ogólnoustrojowymi, obejmującymi ponad 100 symptomów, niezależnie od początkowego nasilenia zakażenia SARS-CoV-2. Zespół ten w konsekwencji prowadzi do różnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby układu krążenia i mięśniowe zapalenie mózgu i rdzenia/zespół chronicznego zmęczenia (ME/CFS), powodując znaczący wpływ na siłę fizyczną ale i na zdolności poznawcze. Obecne teorie patogenezy obejmują przewlekłą obecność wirusa i rozregulowanie układu odpornościowego. Nie ustalono jak dotąd żadnych skutecznych metod leczenia przyczynowego. W badaniach zidentyfikowano czynniki ryzyka, takie jak płeć i status społeczno-ekonomiczny, chociaż wielu pacjentów nie cierpiało wcześniej na żadne schorzenia.
Wywołane zmiany w układzie odpornościowym: Kluczowe aspekty immunologiczne long-COVID
Zespół long-COVID wywołuje znaczące zmiany w układzie odpornościowym gospodarza, szczególnie widoczne po łagodnym przejściu ostrego zakażenia wirusowego. Charakteryzują się one wyczerpaniem limfocytów T, zmniejszoną pamięcią efektorową limfocytów T CD4+ i CD8+. Do tego podwyższoną ekspresją czynnika PD1 i aktywacją wrodzonej odpowiedzi immunologicznej. Niedobór naiwnych komórek T i B, obok utrzymującego się wysokiego poziomu interferonów typu I i III, wskazuje na ciągłe rozregulowanie układu odpornościowego. Zmieniona równowaga komórek odpornościowych podkreśla wyraźny profil odpornościowy w przypadku long-COVID.
Może Cię zainteresować: https://szczesliwie.pl/szczepienia-przeciwko-covid-19-stwierdzono-nowe-dzialania-niepozadane/
Rola autoimmunizacji i reaktywacji wirusów: wpływ na przebieg i leczenie
Kolejne badania wskazują na procesy autoimmunizacyjne, na które wskazuje podwyższony poziom autoprzeciwciał przeciwko kluczowym receptorom. Istotną rolę mogą odgrywać reaktywacje latentnych wirusów, zwłaszcza wirusa Epsteina-Barr (EBV) i ludzkiego herpeswirusa typu 6 (HHV-6). Wpływają one na funkcję mitochondriów i metabolizm energetyczny. Rozwój choroby jest początkowo powiązany z niewystarczającą odpowiedzią immunologiczną, w tym słabą odpowiedzią przeciwciał i limfocytów T. Utrzymywanie się SARS-CoV-2 stwierdzane w wielu tkankach organizmu sugeruje potencjalny mechanizm trwałego charakteru objawów long-COVID.
Wpływ long-COVID na narządy pozapłucne: Konsekwencje dla układu krążenia i nerwowego
SARS-CoV-2 powoduje rozległe uszkodzenia narządów także poza docelowym układem oddechowym. Wpływają choćby na układ krążenia poprzez dysfunkcję śródbłonka i zwiększone ryzyko zakrzepicy. Długoterminowe zmiany właściwości w gęstości i krzepnięciu krwi przyczyniają się do zwiększonej częstości występowania chorób sercowo-naczyniowych po przebyciu COVID-19. Świadczy to o ogólnoustrojowych i trwałych skutkach wirusa.
Przeczytaj też: https://szczesliwie.pl/iq-a-covid-19/
Dylematy diagnostyczne: trudności w identyfikacji i klasyfikacji
Niestety w przypadku zespołów long-COVID większość rozpoznań opiera się na objawach klinicznych występujących u poszczególnych pacjentów. Trwają wciąż prace nad metodami diagnostycznymi w przypadku długotrwałego zakażeń SARS-CoV-2. Istniejące techniki, takie jak tomografia komputerowa (CT) czy rezonans magnetyczny (MRI), często nie pozwalają skutecznie wykryć choroby. Pojawiająca się metody, w tym obrazowanie mikroskrzepów i nowatorskie markery elektrokardiogramu (EKG), dają nadzieję na bardziej precyzyjną identyfikację. Badania nad biomarkerami i niekonwencjonalnymi metodami, takimi jak wykrywanie zapachu przez psy, podkreślają innowacyjne kierunki opracowywane w celu poprawy diagnostyki zespołów long-COVID.
Wyzwania w leczeniu long-COVID: Aktualne strategie i perspektywy
Obecne strategie leczenia zespołów long-COVID skupiają się głównie na objawach i z pewnym sukcesem wykorzystują metody zaadaptowane z leczenia ME/CFS. Innowacje, takie jak naltrekson w małych dawkach i terapia przeciwzakrzepowa, wydają się obiecujące. Eksperymentalne metody leczenia, takie jak stosowanie przeciwwirusowego Paxlovidu i probiotyków, wykazują tylko ograniczone korzyści. Potrzeba dalszych rygorystycznych badań klinicznych w celu ustalenia skutecznych metod leczenia. Podkreśla to obecny początkowy etap długotrwałej opieki nad chorymi na zespoły long-COVID i znaczenie ciągłych badań. Warto też podkreślić, że wpływ szczepień na ling-COVID jest zróżnicowany – wykazuje zarówno minimalne, ale także zmniejszone ryzyko. Warianty i dawki szczepionek mogą mieć wpływ na ponowną szansę zachorowania na COVID-19, gdzie ponowne zakażenia, zwłaszcza wielokrotne, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia long-COVID.
Podsumowanie i apel do dalszych działań: wspólne wysiłki w walce z long-COVID
Wyzwania diagnostyczne związane z wczesnymi fazami pandemii doprowadziły do powszechnego niedodiagnozowania. Dotyka ono głównie osoby niehospitalizowane. W połączeniu z wysoce zawodnymi testami w kierunku przeciwciał, szczególnie wśród określonych grup, takich jak kobiety, dzieci i osoby z łagodnymi infekcjami, problemy te znacznie utrudniają długie badania nad SARS-CoV-2 oraz COVID-19 i dalszą opiekę nad pacjentami. Błędna klasyfikacja i wykluczenie z badań zaciemniły nasze zrozumienie tej choroby. Kompleksowe podejście obejmujące spostrzeżenia ME/CFS i dysautonomii jest niezbędne do usprawnienia długich badań nad zespołem long-COVID. Położenie nacisku na badania kliniczne, zróżnicowane włączenie uczestników i zaangażowanie społeczności pacjentów, a także aktualne szkolenia w zakresie opieki zdrowotnej mają za zadanie poprawę wyników pacjentów i poszerzenie naszej wiedzy w tym zakresie.
Tomasz Dzieciątkowski
Piśmiennictwo: https://www.nature.com/articles/s41579-022-00846-2
