Kleszcze to chyba najbardziej znienawidzone stawonogi, które budzą ogromny niepokój także wśród posiadaczy czworonogów. Po powrocie ze spaceru nie trudno znaleźć kleszcze u psa. Te ektopasożyty mogą być wektorami kilku groźnych chorób dla naszych czworonożnych przyjaciół. Najbardziej znaną i powszechnie występującą w Polsce chorobą odkleszczową u psów jest babeszjoza, ale… nie jedyną!
- W Polsce choroby odkleszczowe psów stanowią istotny problem w praktyce weterynaryjnej. Z roku na rok odnotowuje się coraz większą liczbę pacjentów w gabinetach weterynaryjnych.
- Kleszcze u psa to częste znalezisko w sierści zwierzaka po powrocie ze spaceru. By się pozbyć tych niechcianych „pasażerów na gapę”, warto stosować preparaty przeciw ektopasożytom. Dostępne są w postaci kropli spot-on, sprayów na skórę, obroży oraz tabletek.
- W ostatnich latach pojawiają się doniesienia o chorobach, które do tej pory nie występowały na terenie naszego kraju. Zmiana klimatu sprzyja zwiększaniu zasięgu geograficznego kleszczy, a wraz z nimi nowych patogenów i pasożytów, które stanowią zagrożenie dla nas i naszych zwierząt.
Przewiduje się, że zmiana klimatu będzie miała ogromny wpływ na rozszerzanie się chorób zakaźnych i pasożytniczych przenoszonych przez kleszcze. Będzie to miało konsekwencje dla zdrowia ludzi i zwierząt. Jak sytuacja wygląda dzisiaj? Poniżej opisujemy najważniejsze choroby odkleszczowe, które mogą być następstwem kleszcza u psa.
Babeszjoza u psów: objawy i przebieg zakażenia
Babeszjoza to powszechna choroba odkleszczowa występująca w Europie. Powodują ją głównie Babesia canis, a wektorem jest kleszcz łąkowy. Pierwotniaki z rodzaju Babesia atakują krwinki czerwowne. Babeszjoza może manifestować się w postaci nadostrej, ostrej, przewlekłej lub subklinicznej. Najczęściej spotykana jest postać ostra babeszjozy. Okres inkubacji choroby wynosi od 5 do 28 dni. W przebiegu choroby można często zaobserwować objawy takie jak: wysoka gorączka, zażółcenie błon śluzowych, osowiałość, brak apetytu i ciemnobrunatne zabarwienie moczu. Częstym powikłaniem zakażenia jest uszkodzenie wątroby i nerek. W 2018 roku w naszym kraju stwierdzono pierwszy przypadek babeszjozy u psa na tle Babesia gibsoni. Wektorem tego pierwotniaka jest kleszcz Rhipicephalus sanguineus, który endemicznie nie występuje w Polsce, jednak może być zawlekany z ptakami wędrownymi.
Inne choroby odkleszczowe u psów
Anaplazmoza granulocytarna
To zakaźna, wielonarządowa choroba, której przyczyną jest Anaplasma phagocytophilum. Wektorem tej bakterii jest powszechnie występujący w Polsce kleszcz pospolity. Okres inkubacji choroby wynosi od 1 do 2 tygodni. A. phagocytophilum atakuje neutrofile tworząc w nich charakterystyczne morule. Choroba może przebiegać od zakażenia subklinicznego do ostrej choroby gorączkowej. Objawy kliniczne są nieswoiste. Zwykle u chorych zwierząt obserwuje się gorączkę, apatię, brak apetytu, kulawizny, które są spowodowane zapaleniem stawów. U niektórych zwierząt mogą wystąpić również biegunki, wymioty, objawy ze strony układu nerwowego i kaszel. Anaplazmoza jest rozpoznawana zwłaszcza na wschodnich terenach Polski. W ostatnim czasie coraz częściej obserwowane są koinfekcje i obok A. phagocytophilum stwierdzane jest zarażenie B. canis.
Erlichioza monocytarna
Chorobę powoduje Ehrlichia canis, której wektorem jest brązowy kleszcz psi (Rhicephalus sanguinesu) oraz kleszcz pospolity. Patogen atakuje monocyty i limfocyty. Erlichioza może mieć przebieg ostry, przewlekły lub subkliniczny. Erlichioza to ciężka choroba psów. Okres inkubacji wynosi od 8 do 20 dni. Wśród objawów można zaobserwować przede wszystkim wysoką temperaturę, brak apetytu, chudnięcie, osłabienie. Możliwe są kulawizny, ślepota, krwawienie z nosa, obrzęki obwodowe na tylnych kończynach, bladość błon śluzowych, krwiomocz, śluzowo-ropne zapalenie oczu i nosa.
Hepatozoonoza
Chorobę powoduje Hepatozoon canis. Wektorem tego pasożyta jest kleszcz Rhipicephalus sanguineus sensu lato. Hepatozoonoza jest chorobą, która występuje przede wszystkim w krajach basenu Morza Śródziemnego. W ostatnich latach jednak jej zasięg się znacznie rozszerza. Hepatozoonoza obecnie notowana jest w Ukrainie, Czechach, Niemczech, na Słowacji i Węgrzech. W Polsce pierwszy przypadek hepatozoonozy u psa potwierdzono w 2021 roku. W przeciwieństwie do pozostałych chorób odkleszczowych, aby pies zaraził się H. canis musi połknąć kleszcza, np. podczas wylizywania sierści. U chorego psa można zaobserwować: gorączkę, sztywny chód, posmutnienie, osłabienie mięśni. Obecny jest także śluzowo – ropny wypływ z worków spojówkowych.
Borelioza u psów
Jest to wielonarządowa choroba, której czynnikiem etiologicznym są krętki Borrelia spp. Choroba ta jest bardzo dobrze znana u ludzi, ale mało ludzi wie, że może dotykać również zwierzęta, w tym psy. U zakażonych psów bardzo często stwierdza się wysoką gorączkę, apatię, powiększenie węzłów chłonnych. Najczęściej rozpoznawaną postacią boreliozy u psów jest postać stawowa, której towarzyszy kulawizna i obrzęki stawów. Kulawizna może mieć wędrujący charakter. Oznacza to, że początkowo dotyczy jednej kończyny, a następnie po kilku dniach dotyczy pozostałych kończyn. U niektórych psów może dochodzić od ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek.
Kleszcze u psa: chorobom lepiej zapobiegać, niż je potem leczyć
Kleszcze są wektorami wielu groźnych chorób, z tego względu stanowią niebezpieczeństwo dla ludzi i zwierząt. Najlepszym sposobem ochrony jest zapobieganie pokąsaniu przez kleszcze. W tym celu warto stosować preparaty przeciw tym ektopasożytom. Dostępne są one w postaci kropli spot-on, sprayów na skórę, obroży oraz tabletek.
Przy wyborze środka należy zwracać uwagę na to, dla jakiego gatunku zwierzęcia jest on przeznaczony. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza w przypadku kotów, u których niektóre substancje mogą powodować zatrucia (np. permetryna). Wybór odpowiedniego preparatu najlepiej omówić z lekarzem weterynarii.
Istotny jest również fakt, że niektóre choroby odkleszczowe mogą mieć charakter subkliniczny (bezobjawowy, utajony). Postać utajona może być trudna do wykrycia przy użyciu podstawowych metod diagnostycznych. Psy najczęściej nie wykazują wówczas żadnych objawów klinicznych, dopóki nie dojdzie do obniżenia odporności. Świadomość występowania postaci subklinicznej jest szczególnie ważna w przypadku monitorowania produktów krwi pochodzących od psich dawców krwi.
Kleszcze u psa: podsumowanie
W Polsce choroby odkleszczowe psów stanowią istotny problem w praktyce weterynaryjnej. Z roku na rok odnotowuje się coraz większą liczbę pacjentów w gabinetach weterynaryjnych, u których stwierdza się choroby odkleszczowe. W ostatnich latach pojawiają się doniesienia o chorobach, które do tej pory nie występowały na terenie naszego kraju. Zmiana klimatu sprzyja zwiększaniu zasięgu geograficznego kleszczy, a wraz z nimi nowych patogenów i pasożytów, które stanowią zagrożenie dla nas i naszych zwierząt. Diagnostyka różnicowa chorób odkleszczowych nie należy do najłatwiejszych, dlatego tak ważna jest świadomość na temat profilaktyki oraz objawów, które w jakimś stopniu mogą naprowadzić lekarza na konkretną chorobę, zwłaszcza jeśli opiekun zauważył kleszcza u swojego pupila.
Kleszcze-giganci: pojawiły się w Polsce, czy są dla nas zagrożeniem?
Choroby odkleszczowe u psów, piśmiennictwo:
- Adaszek Ł. (2022). Zarażenia Babesia gibsoni w Polsce. Magazyn Weterynaryjny; 5.
- Adaszek Ł., Łyp P., Dębiak P., Śmiech A., Winiarczyk S. (2016). Borelioza psów – choroba przenoszona przez kleszcze. Magazyn Weterynaryjny; 12.
- Adaszek Ł., Mazurek Ł., Łyp P., Winiarczyk S. (2018). Kleszcze jako wektory nowych chorób zakaźnych i inwazyjnych psów i kotów? Magazyn Weterynaryjny; 3.
- Pacoń J., Pacoń J. (2017). Najgroźniejsze choroby odkleszczowe psów – leczenie i zapobieganie. Weterynaria w Praktyce; 6.
- Szymula Z., Kosieradzki M., Krasińska- Łosek M., Stępkowski J., Stępkowska-Kwasiuk N. (2017). Zarażenie Babesia canis jako najczęstsza przyczyna leczenia nerkozastępczego u psa – hemodializa. Magazyn Weterynaryjny; 7-8.
