Długowieczność – w czym tkwi jej tajemnica?

Co zapewnia nam długowieczność: geny czy styl życia? Co ma większe znaczenie dla tego jak długo będziemy żyli? Jak zwiększyć swoje szanse na dobicie do przysłowiowej setki? Pytamy ekspertkę.

Długowieczność – gdzie szukać jej źródeł?

W jakim stopniu długowieczność zależy od genów? Czy zidentyfikowano geny, o których można powiedzieć, że są genami długowieczności?

Dr n. med. Katarzyna Reszka, specjalistka laboratoryjnej diagnostyki medycznej: Zidentyfikowano kilkadziesiąt genów, które powiązano z długowiecznością. Natomiast pula odziedziczalności długowieczności szacowana jest na około 20 do 40 proc. Nie jest to więc wcale aż tak dużo. Wiele zatem będzie zależało od nas samych. Styl życia oraz czynniki środowiskowe będą miały wpływ na to jak długo będziemy żyć.

Jeśli więc mieliśmy w rodzinie kilku stulatków, to jest szansa na to, że długowieczność zostanie nam przekazana w genach. Które geny mają największe znaczenie w tym kontekście?

Niestety, trudno jednoznacznie wskazać, że geny mają aż tak duże znaczenie. Być może jeśli się je zsumuje, to istotnie znaczenie genów dla długości życia będzie duże. Poszczególne geny i ich warianty mają jednak tak naprawdę niewielkie znaczenie. Pojedynczy gen może mieć wpływ na długowieczność na poziomie ok. 2 proc. Jednym z najlepiej poznanych genów w tym kontekście pozostaje gen ApoE i jego warianty. W obrębie genu ApoE mamy trzy warianty, które zostały bardzo dobrze przebadane: E2, E3, E4.

Najbardziej rozpowszechniony w populacji jest wariant ApoE3. Ochronną rolę wykazuje się dla wariantu ApoE2. Co ciekawe, nosiciele wariantu ApoE4 są bardziej podatni na wystąpienie choroby Alzheimera, miażdżycy czy schorzeń układu sercowo-naczyniowego. To właśnie wariantowi ApoE4 przypisujemy największą rolę w kontekście długowieczności. Szacuje się, że skraca on długość naszego życia aż o cztery lata, a więc całkiem dużo. Pamiętajmy jednak, że to tylko statystyka. Wpływ tego, gdzie mieszkamy i jak żyjemy będzie miał więc naprawdę duże znaczenie.

Ekspresja genów – czym jest i jak możemy na nią wpłynąć

Jak i czy w ogóle możemy wpływać na ekspresję genów wpływać?

Ekspresja genów to, mówiąc najprościej, „przepisanie” informacji, którą posiadamy w swoim DNA najpierw na cząsteczkę jednoniciowego RNA. Następnie RNA przeniesie tą informację z jądra do rybosomu. W rybosomie z tej właśnie cząsteczki powstanie białko. To właśnie to białko jest dla nas najważniejsze, bo to białka budują cały nasz organizm. Wpływają też na wszystkie możliwe funkcje organizmu. Ekspresja zależy od bardzo wielu czynników. Nie tylko od tego, co mamy zapisane w DNA. Posiadamy bowiem wiele cząsteczek regulatorowych, które wpływają na ekspresję wszystkich białek, które posiadamy. Poza czynnikami zapisanymi w naszym DNA, na ekspresję genów wpływają również czynniki wewnętrzne, czyli zapotrzebowanie organizmu. Jeśli w danej chwili organizm czegoś potrzebuje, zmobilizuje się, aby ten właśnie element wyprodukować. Na ekspresję genów będą też wpływały czynniki zewnętrzne. Chodzi na przykład o różne czynniki stresowe.

Mówiąc najprościej, korzystne i niekorzystne warianty genów mogą się aktywować lub dezaktywować w zależności od tego jak żyjemy?

Tak. Warianty genów, które posiadamy nie tylko mogą w większym lub mniejszym stopniu ulegać ekspresji. Samo to, że posiadamy w DNA konkretny wariant genu może wpływać na rodzaj białka jakie ostatecznie otrzymamy i powodować, że jego efektywność będzie większa lub mniejsza.

Czyli białko białku nierówne.

Otóż to. Przykładowo, białko ApoE4 jest obarczone wadą konstrukcyjną przez co nie jest tak efektywne.

Styl życia wspiera dobre geny

Co możemy zatem zrobić, aby wesprzeć geny odpowiedzialne za długowieczość?

Przede wszystkim im nie zaszkodzić. Naszym sprzymierzeńcem jest zbilansowana dieta. Chodzi o złapanie złotego środka: czyli ani się nie przejadać, ani nie głodzić. Powinniśmy dostarczać organizmowi odpowiednią ilość zarówno makro, jak i mikroskładników. Ważna będzie też oczywiście regularna aktywność fizyczna, unikanie sytuacji stresowych, ale też celebrowanie kontaktów międzyludzkich.

Zdecydowanie nie pomogą nam używki, ponieważ mają bardzo duży potencjał niszczący dla naszego organizmu. Nasze ciało musi później włożyć naprawdę wiele wysiłku w to, by się ich pozbyć. Przykładowo, składniki dymu tytoniowego mają bardzo duży potencjał kancerogenny. Zresztą podobnie jak alkohol w zasadzie w każdej dawce.

Czy wraz wiekiem nasze geny mogą w większym stopniu zawodzić?

Zapotrzebowanie organizmu wraz z wiekiem będzie się zmieniać, a więc i ekspresja genów będzie z czasem ulegać zmianie. Zmienia się też nasz metabolizm, przez co niektóre procesy zachodzące w organizmie mogą nie być już tak efektywne. Chodzi na przykład o usuwanie z organizmu wolnych rodników. Z wiekiem spada też potencjał komórek macierzystych do regeneracji. Będzie więc spadał też potencjał do regeneracji naszych komórek i narządów.

Kobieca długowieczność, dlaczego kobiety żyją dłużej

Czy dla genów długowieczności znaczenie ma płeć?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Kobiety statystycznie żyją dłużej, choć trudno w zasadzie powiedzieć dlaczego tak się dzieje. Zidentyfikowano kilka czynników, które mogą mieć na to wpływ. Przykładowo, udowodniono, że kobiety po prostu bardziej dbają o swoje zdrowie: częściej się badają, chodzą do lekarza czy korzystają z profilaktyki. W większym stopniu zwracają też uwagę na to, co i kiedy jedzą. Co więcej, hormonom żeńskim przypisuje się ochronne właściwości. Dla kobiecej długowieczności mogą więc mieć znaczenie estrogeny, ale też kobiecy chromosom X, bo to właśnie na nim zlokalizowane są geny odpowiedzialne za odporność.

Na rynku komercyjnym dostępny jest szereg badań genetycznych. Czy ich wyniki są wiarygodne?

Wiele będzie zależało, co wyniki badań genetycznych nam dadzą. Jeśli okaże się, że mamy warianty genów powiązanych z długowiecznością, to nie znaczy przecież, że powinniśmy „odpuścić” zdrowy styl życia na zasadzie hulaj dusza, piekła nie ma. Wiele zależy więc od tego jak wyniki badań genetycznych zostaną zinterpretowane. Pamiętajmy, że geny nas całkowicie nie determinują.

Ewa Kurzyńska, oprac. ET

Więcej artykułów: Długowieczność w zasięgu ręki: 13 prostych nawyków na długie i aktywne życie

Chcesz udostępnić nasz artykuł ?

Wystarczy, że podasz źródło: szczesliwie.pl