Wirusy powodujące tzw. bostonkę są odporne na standardowe środki dezynfekujące, np. alkohol i detergenty. To powoduje, że mogą łatwo przetrwać wokół nas, w temperaturze pokojowej, przez wiele dni. Na chorobę bostońską najczęściej chorują dzieci, zwykle do 5. roku życia. Infekcja może wystąpić także u dorosłych, zwłaszcza z obniżoną odpornością.
- Do zakażenia dochodzi zazwyczaj drogą pokarmową, przez zanieczyszczone kałem ręce lub przedmioty. Do transmisji wirusa może dojść także drogą kropelkową bądź rzadko przez bezpośredni kontakt
- Choroba bostońska trwa zwykle ok. 10 dni. Pierwsze trzy są okresem inkubacji wirusa, w tym czasie nie występują żadne objawy. Kolejna faza, prodromalna, trwa 2-3 dni i charakteryzuje gorączką, osłabieniem, bólami głowy oraz mięśni. W fazie wysypkowej na skórze i śluzówkach pojawiają się wykwity pęcherzykowe i plamisto-grudkowe.
- Leczenie bostonki jest wyłącznie objawowe. Podstawę stanowi leczenie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz odpowiednia pielęgnacja skóry.
Bostonka: skąd się wzięła nazwa choroby?
Nazwa tej choroby pochodzi od amerykańskiego miasta Boston. To właśnie w tam pierwotnie stwierdzono jej epidemię, która z czasem rozprzestrzeniła się na cały świat. Bostonka wywoływana jest przez wirusy Coxsackie, będące enterowirusami niepoliomielitycznymi z rodziny Picornaviridae. Brak otoczki lipidowej oraz odporność na kwas żołądkowy czy standardowe środki dezynfekujące, np. alkohol oraz detergenty, powoduje, że mogą one łatwo przetrwać w środowisku w temperaturze pokojowej przez wiele dni. Wirusy Coxsackie podzielono na dwie grupy: A i B, które różnią się swą chorobotwórczością:
- wirusy Coxsackie A najczęściej wywołują: chorobę bostońską (herpanginę) i ostre krwotoczne zapalenie spojówek
- wirusy Coxsackie B zazwyczaj wywołują: chorobę bornholmską (pleurodynia), zapalenie mięśnia sercowego i zapalenie osierdzia
- wirusy Coxsackie z obu grup mogą wywoływać choroby układu oddechowego, nieswoiste stany gorączkowe oraz stosunkowo łagodne postacie zapalenia opon mózgowych i zapalenia mózgu.
Bostonka u dzieci: w jakim wieku chorują najczęściej, drogi zakażenia
Do zakażenia wirusami Coxsackie dochodzi zazwyczaj drogą pokarmową, czyli fekalno-oralną, poprzez zanieczyszczone kałem ręce lub przedmioty. Do transmisji wirusa może dojść także drogą kropelkową bądź rzadko przez bezpośredni kontakt. Na bostonkę najczęściej chorują dzieci, zwykle do 5. roku życia. Choroba może także dotykać dorosłych, zwłaszcza z obniżoną odpornością.
Szczyt zachorowań na chorobę bostońską występuje w sezonie letnim. Przebieg infekcji jest stosunkowo specyficzny, gdyż osoby z bostonką zakażają tuż przed wystąpieniem objawów.
Przebieg i objawy bostonki
Choroba bostońska trwa zwykle ok. 10 dni. Pierwsze trzy są okresem inkubacji choroby i namnażania wirusa w organizmie. W tym czasie nie występują żadne objawy. Kolejna faza, prodromalna, trwa 2-3 dni i charakteryzuje się wysoką gorączką do 39 stop. C, osłabieniem, dreszczami, bólami głowy oraz mięśni. Faza właściwa, wysypkowa, jest momentem pojawienia się wykwitów pęcherzykowych i plamisto-grudkowych na skórze i śluzówkach.
Wysypka w bostonce: jak wygląda, gdzie się pojawia?
Charakterystyczna dla bostonki jest wysypka, przypominająca wysypkę towarzyszącą ospie wietrznej. Jednak w odróżnieniu od VZV, w przebiegu choroby bostońskiej wykwity pojawiają się jedynie na wewnętrznej i zewnętrznej stronie dłoni i stóp oraz na śluzówce jamy ustnej: migdałkach i tylnej ścianie podniebienia. Stąd też bostonka bywa nazywana chorobą dłoni, stóp i ust (Hand, Foot and Mouth Syndrome; HFMS). Owrzodzenia wewnątrz jamy ustnej powodują dyskomfort przy przełykaniu, gdzie współwystępuje przy tym stan zapalny i zaczerwienienie gardła. Występujące zaś na skórze dłoni i stóp pęcherzyki pękając, wydzielają płyn surowiczy, co znacznie wzmaga świąd skóry, szczególnie uporczywy we wrażliwych okolicach między palcami.
Inne materiały o tej tematyce: Alaskapox: co wiemy o nowym wirusie, dalekim „krewnym” czarnej ospy?
Choroba dłoni, stóp i ust: co warto wiedzieć?
W przypadku HFMS, choroba przebiega zazwyczaj lekko, rozpoczynając się bólem gardła, często z gorączką. Rozsiane zmiany pęcherzykowe pojawiają się w jamie ustnej i gardle, na wargach oraz na skórze dłoni i stóp. Niekiedy infekcja może przyjmować charakter ciężkiego zakażenia ogólnoustrojowego z możliwymi powikłaniami ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Zakażenie może mieć przebieg dwufazowy. Pierwszy epizod towarzyszy nieswoistym objawom ogólnoustrojowym, drugi pojawia się wraz z objawami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Sztywność karku występuje z reguły u dzieci rocznych lub starszych. Choroba trwa tydzień, rzadziej dłużej.
Diagnostyka w przypadku zakażeń enterowirusami
Rozpoznanie choroby bostońskiej czy ogólnie zakażenia enterowirusami najczęściej ustala się na podstawie objawów klinicznych oraz wywiadu. Jest to szczególnie łatwe w przypadku ogniska epidemicznego, gdzie występują liczne zachorowania. Badania dodatkowe mają większe znaczenie u pacjentów, którzy wymagają hospitalizacji. W razie podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu konieczne jest wykonanie punkcji lędźwiowej. Tradycyjnym sposobem rozpoznawania zakażeń wywołanych przez enterowirusy była izolacja wirusa w hodowlach komórkowych. Niestety, metoda ta jest długotrwała, kosztowna i nawet ona nie przynosi pewnych wyników, zwłaszcza w przypadku wirusów Coxackie A.
Diagnostyka serologiczna zakażeń wywołanych przez enterowirusy niepoliomielityczne ma ograniczone zastosowanie z powodu ogromnej liczby ich serotypów oraz braku wspólnego antygenu. Testy serologiczne wykrywające natomiast przeciwciała znajdują swe miejsce przede wszystkim w badaniach epidemiologicznych. Znacznie bardziej praktycznie jest oznaczać wirusowe RNA. Zwłaszcza w próbkach płynu mózgowo-rdzeniowego, metodami biologii molekularnej, takimi jak testy PCR.
Bostonka i jej leczenie
Leczenie choroby bostońskiej, podobnie jak i innych zakażeń powodowanych przez wirusy Coxackie, jest wyłącznie objawowe. Podstawę stanowi leczenie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz odpowiednia pielęgnacja skóry. Z powodu występowania bolesnych zmian w jamie ustnej dzieci często odmawiają jedzenia i picia, więc w przypadku odwodnienia może wymagać nawadniania dożylnego. Należy w związku z tym unikać ostrych i kwaśnych potraw oraz gorących posiłków.
Preparaty znieczulające nie powinny być podawane niemowlętom ze względu na ryzyko połknięcia dużej ilości leku, co może sprzyjać zaburzeniom połykania, a w konsekwencji zakrztuszeniom. Krótki okres działania tego typu leków sprzyja także częstszej podaży i ich przedawkowaniu. Przebieg leczenia w przypadku nadżerek jest nieco bardziej złożony i może wymagać zastosowania substancji o działaniu odkażającym i przeciwbakteryjnym. Miejsca po pękniętych pęcherzykach na skórze można odkażać roztworem oktenidyny, nie wolno jednak stosować żadnych pudrów, kremów, maści cynkowych, ponieważ te mogą sprzyjać dalszym nadkażeniom bakteryjnym.
Jak zapobiegać bostonce?
Podstawą profilaktyki choroby bostońskiej jest izolacja osoby chorej do czasu zniknięcia zmian skórnych oraz higiena, polegająca na częstym myciu rąk, unikaniu korzystania z przedmiotów osobistych osób zakażonych, dezynfekcja skażonych powierzchni i przedmiotów.
Enterowirusy mogą być wydalane wraz z kałem jeszcze przez kilka tygodni po przechorowaniu choroby.Niestety, jak dotąd nie ma dostępnych na rynku szczepionek zapewniających odporność swoistą przeciwko wirusom Coxackie. Warto też pamiętać, że przechorowanie bostonki nie gwarantuje ochrony przed powtórnym zachorowaniem, które może być wywołany przez inny typ wirusa Coxsackie. Zakażenie spowodowane jednym typem patogenu prowadzi do wytworzenia odporności specyficznej wyłącznie dla konkretnego typu enterowirusa.
