Migotanie przedsionków jest najczęstszym zaburzeniem rytmu serca u osób dorosłych. Mimo że bywa odczuwane jako pozornie niewinne kołatanie serca, niesie za sobą ryzyko groźnych powikłań. Co wspólnego ma rytm serca z udarem niedokrwiennym mózgu i jak z migotaniem przedsionków radzi sobie współczesna medycyna?
Na czym polega migotanie przedsionków?
Serce regularnie kurczy się dzięki impulsom elektrycznym generowanym i rozprowadzanym przez grupę jego własnych komórek. Krew napływa do przedsionków w trakcie rozkurczu serca. Następnie w odpowiedzi na skurcz przedsionków krew przepływa do komór, które z kolei pompują krew do tętnic [1]. Do migotania przedsionków dochodzi, gdy w obrębie przedsionków powstają liczne, dodatkowe impulsy elektryczne, które zakłócają regularny rytm serca, co fachowo nazywamy arytmią. Szybka i chaotyczna praca przedsionków uniemożliwia skuteczny skurcz, a co za tym idzie, zaburza przepływ krwi do komór. Zastój krwi prowadzi do wytworzenia skrzepliny, czyli czopu zawierającego różne składniki krwi. Skrzeplina najczęściej znajduje się w lewym przedsionku, skąd może przepłynąć do lewej komory, a dalej do aorty. Wówczas skrzeplina może trafić do mniejszej tętnicy i zablokować przepływ krwi, np. w mózgu, wywołując tym samym udar niedokrwienny [2].
Skąd bierze się migotanie przedsionków?
Migotanie przedsionków występuje u jednego na trzech Europejczyków w wieku 55 lat. Według szacunków rozpowszechnienie migotania przedsionków będzie rosło wraz z wydłużeniem średniej długości życia. To właśnie starzenie się jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju migotania przedsionków. Warto też zauważyć, że migotanie przedsionków częściej dotyka mężczyzn. Istotne znaczenie mają także predyspozycje genetyczne i choroby współistniejące: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, niewydolność serca, choroba wieńcowa, przewlekła choroba nerek czy otyłość. Migotaniu przedsionków sprzyja również mała aktywność fizyczna, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i stosowanie innych używek [3,4].
Jakie są objawy migotania przedsionków?
Migotanie przedsionków może przebiegać zupełnie bezobjawowo. Wtedy jest wykrywane przypadkowo podczas wizyty u lekarza. Nierzadko wywołuje jednak [3,4]:
- uczucie kołatania serca,
- duszności,
- męczliwość,
- zawroty głowy,
- omdlenia,
- zaburzenia snu,
- napadowe poty,
- ból w klatce piersiowej.
Dlaczego boimy się migotania przedsionków?
Najpoważniejszym powikłaniem migotania przedsionków jest udar niedokrwienny mózgu. Migotanie przedsionków odpowiada za nawet 30% udarów niedokrwiennych i zwiększa nasze ryzyko wystąpienia udaru nawet 5-krotnie. Migotanie przedsionków może również być przyczyną niedokrwienia kończyny czy zatorowości płucnej. Co więcej, migotanie przedsionków zwiększa ryzyko rozwoju niewydolności serca i może predysponować do demencji. Objawy migotania przedsionków, obłożenie chorobami towarzyszącymi i wynikające z nich hospitalizacje przyczyniają się także do obniżenia jakości życia. Wykazano, że nawet 16% osób z migotaniem przedsionków choruje na depresję [3,4].
Przeczytaj też: Z cukrzycą do kardiologa
Jak zdiagnozować migotanie przedsionków?
Badania przesiewowe w kierunku migotania przedsionków są zalecane od 65. roku życia. Cennych wskazówek dostarcza badanie pulsu, który przy migotaniu przedsionków jest nieregularny. Pomocne mogą okazać się urządzenia rejestrujące pracę serca, np. smartfony czy smartwatche. Podstawą rozpoznania migotania przedsionków jest jednak badanie elektrokardiograficzne, czyli EKG. Badanie jest nieinwazyjne i polega na umieszczeniu na ciele specjalnych elektrod, dzięki którym uzyskujemy zapis pracy elektrycznej serca. W razie potrzeby lekarz może również zalecić holter, czyli całodobowy zapis EKG, lub próbę wysiłkową, czyli zapis EKG podczas jazdy na rowerze stacjonarnym czy chodu na bieżni. Dalsza diagnostyka kardiologiczna może również objąć badanie echokardiograficzne, czyli USG serca [3,4].
Na czym polega leczenie migotania przedsionków?
Po rozpoznaniu migotania przedsionków lekarz dokładnie analizuje historię choroby pacjenta i wyniki badań, aby wybrać optymalną metodę terapii. Leczenie migotania przedsionków składa się z trzech filarów [3,4]:
- zapobieganie incydentom zakrzepowo-zatorowym, w tym udarowi niedokrwiennemu mózgu;
- kontrola objawów migotania przedsionków i rytmu serca;
- kontrola innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego i leczenie chorób układu krążenia.
Leczenie przeciwkrzepliwe
Większość osób z migotaniem przedsionków ma wskazania do stosowania leków przeciwkrzepliwych, czyli rozrzedzających krew, które zapobiegają powstawaniu skrzeplin i zmniejszają ryzyko udaru. Niestety, klasyczne leki przeciwkrzepliwe, jak warfaryna i acenokumarol, wymagają regularnego oznaczania wskaźnika INR, który opisuje stan układu krzepnięcia. Na szczęście, dostępne są również nowsze leki, jak rywaroksaban i apiksaban, które nie wymagają rutynowych badań krwi, a jednocześnie są skuteczne i bezpieczne [3,4].
Zamknięcie uszka lewego przedsionka
Leczenie przeciwkrzepliwe wiąże się z ryzykiem krwawienia, które jednak lekarz dokładnie rozważa. Pacjentom z wysokim ryzykiem krwawienia lub z przeciwwskazaniami do stosowania leków przeciwkrzepliwych na ratunek przychodzi zabieg zamknięcia uszka lewego przedsionka. „Uszko” to wypustka lewego przedsionka serca, w której najczęściej powstają skrzepliny. Podczas zabiegu w pachwinie nakłuwa się żyłę udową, a przez nią wprowadza do serca cewnik, czyli długą, giętką rurkę. Na końcu cewnika znajduje się zapinka, którą zamyka się wejście do uszka lewego przedsionka, a tym samym zmniejsza ryzyko tworzenia skrzeplin i udaru [4,5].
Kardiowersja
Do kontroli objawów migotania przedsionków i rytmu serca stosuje się leki antyarytmiczne i regulujące częstość pracy komór serca. Farmakoterapia nie jest jednak jedynym wyjściem. Do przywrócenia prawidłowego rytmu serca, zwanego zatokowym, służy także kardiowersja elektryczna. Podczas krótkiego zabiegu pacjent zasypia, a do klatki piersiowej przyczepiane są elektrody, przez które przepuszcza się prąd. Zewnętrzny impuls elektryczny ma za zadanie przywrócić prawidłowy rytm serca [3,4].
Ablacja
Najskuteczniejszą metodą leczenia migotania przedsionków jest ablacja. Podczas zabiegu przez pachwinę wprowadza się do serca elektrody, który umożliwiają wykonanie zapisu EKG wewnątrz jam serca. W ten sposób lokalizuje się źródło impulsów elektrycznych, będących przyczyną migotania przedsionków. Następnie nieprawidłowe struktury są niszczone, np. za pomocą prądu lub niskiej temperatury, aby zapobiec wytwarzaniu i przewodzeniu patologicznych impulsów elektrycznych. Efekt zabiegu ocenia się dopiero po trzech miesiącach. W tym czasie w sercu wytwarza się blizna, przez co może jeszcze dojść do krótkotrwałego nawrotu migotania przedsionków. Skuteczność ablacji wynosi nawet 60-90%, co daje szasnę na wyleczenie migotania przedsionków i poprawę jakości życia wielu chorych [4,6].
[1] Brzozowski T. i wsp. Fizjologia człowieka Konturek. Wydanie 3. Edra Urban & Partner. 2019. ISBN: 9788366310094.
[2] Brundel B.J.J.M. i wsp. Atrial fibrillation. Nature Reviews Deisease Primers. 2022; 8: 21.
[3] Gajewski P. i wsp. Interna Szczeklika 2023/24. Mały podręcznik. Medycyna Praktyczna. 2023. ISBN: 9788374307000.
[4] Hindricks G. i wsp. 2020 ESC Guidelines for the diagnosis and management of atrial fibrillation developed in collaboration with the European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS). European Heart Journal. 2021; 42(5): 373-498.
[5] Ablewska U. i wsp. Przeznaczyniowe zamykanie uszka lewego przedsionka szansą na zmniejszenie ryzyka udaru mózgu. Kardiologia po Dyplomie. 2015; 07-08.
[6] Sierpiński R., Bilińska M. Ablacja – podsumowanie dla internistów. Medycyna po Dyplomie. 2018; 06.
