Od pierwszych dni pandemii mgła mózgowa okazała się poważnym stanem, którego doświadczało wiele osób po przebyciu COVID-19. Mgła mózgowa to potoczne określenie opisujące stan ospałości umysłowej lub braku jasności myślenia, który utrudnia koncentrację i/lub zapamiętywanie. Istnieje obecnie mnóstwo dowodów na to, że zakażenie SARS-CoV-2 może wpływać na zdrowie mózgu na wiele sposobów. Oprócz mgły mózgowej COVID-19 może powodować szereg problemów, a nawet kilka zaburzeń zdrowia psychicznego. Obszerny i rosnący zbiór dowodów zgromadzonych podczas pandemii szczegółowo opisuje wiele sposobów, w jakie COVID-19 pozostawia niezatarty ślad w mózgu. Jednak konkretne ścieżki, którymi posługuje się wirus, wciąż są wyjaśniane, a specyficzne metody leczenia w tym przypadku nie istnieją.
Mgła mózgowa – badania
Poniżej przedstawione są niektóre z najważniejszych dotychczas badań dokumentujących wpływ SARS-CoV-2 na funkcjonowanie mózgu:
- obszerne analizy epidemiologiczne wykazały, że u osób, które chorowały na COVID-19, występowało zwiększone ryzyko deficytów poznawczych.
- badania obrazowe przeprowadzone na ludziach przed i po zakażeniu COVID-19 wykazują zmniejszenie objętości mózgu i zmianę struktury mózgu po zakażeniu.
- badanie osób z łagodną do umiarkowanej postacią COVID-19 wykazało znacząco przedłużone zapalenie mózgu i zmiany proporcjonalne do siedmiu lat starzenia się mózgu.
- ciężki przebieg COVID-19 może skutkować deficytami poznawczymi i innymi uszkodzeniami mózgu odpowiadającymi starzeniu się przez 20 lat.
- eksperymenty laboratoryjne na organoidach mózgu ludzkiego i myszach, zaprojektowane w celu naśladowania zmian w ludzkim mózgu wykazały, że infekcja SARS-CoV-2 powoduje fuzję komórek mózgowych, co skutecznie osłabia aktywność elektryczną mózgu i pogarsza jego funkcjonowanie.
- u osób, które miały ciężki przebieg COVID-19, ale zmarły z innych przyczyn, wirus nadal był obecny w tkance mózgowej. Wbrew swojej nazwie SARS-CoV-2 jest nie tylko wirusem układu oddechowego, ale u niektórych osób może przedostać się także do mózgu. Nie jest jeszcze jasne, czy utrzymywanie się wirusa w tkance mózgowej powoduje niektóre problemy z mózgiem obserwowane u osób, które przeszły COVID-19.
- badania pokazują także, że nawet jeśli wirus jest łagodny i ogranicza się wyłącznie do płuc, może nadal wywoływać stan zapalny w mózgu i upośledzać zdolność komórek mózgowych do regeneracji.
- COVID-19 może również zakłócać barierę krew-mózg, tarczę chroniącą układ nerwowy – będący centrum kontroli i dowodzenia naszym organizmem – czyniąc ją „nieszczelną”. Wykorzystując techniki obrazowe do oceny mózgów osób hospitalizowanych z powodu COVID-19 wykazano przerwanie lub nieszczelność bariery krew-mózg u osób, u których wystąpiła mgła mózgowa.
- duża wstępna analiza łącząca dane z 11 badań obejmujących prawie 1 milion osób chorych na COVID-19 i ponad 6 milionów osób niezakażonych wykazała, że COVID-19 zwiększa ryzyko rozwoju nowo powstałej demencji u osób w wieku powyżej 60 lat.
Przeczytaj też: https://szczesliwie.pl/long-covid-co-wiemy-na-jego-temat/
Spadek IQ po COVID-19?
Badania opublikowane w „New England Journal of Medicine” oceniały zdolności poznawcze u prawie 113 000 osób, które chorowały na COVID-19. Naukowcy odkryli w nich, że osoby zakażone miały znaczne deficyty pamięci i wykonywaniu zadań wykonawczych. Spadek ten był widoczny wśród osób zakażonych we wczesnej fazie pandemii oraz wśród osób zakażonych, gdy dominowały warianty Delta i Omikron mikron SARS-CoV-2.
Ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych nie zmniejszyło się w miarę ewolucji wirusa pandemicznego ze szczepu dzikiego Wuhan-1 do wariantu Omikron. W tym samym badaniu u osób, które przeszły łagodną postać COVID-19, wykazano pogorszenie funkcji poznawczych równoważne trzypunktowej utracie IQ. Dla porównania, osoby z nierozwiązanymi, utrzymującymi się objawami, takie jak osoby z uporczywą dusznością lub zmęczeniem, miały sześciopunktowy spadek IQ. Osoby przyjęte na oddział intensywnej terapii z powodu COVID-19 miały dziewięciopunktowy spadek IQ. Ponowne zakażenie SARS-CoV-2 spowodowało dodatkową dwupunktową utratę IQ w porównaniu z brakiem ponownej infekcji.
Ogólnie rzecz biorąc, średni poziom IQ w populacji wynosi około 100. IQ powyżej 130 wskazuje na osobę wysoce utalentowaną. IQ poniżej 70 ogólnie wskazuje na poziom niepełnosprawności intelektualnej, który może wymagać znacznego wsparcia społecznego. Analizując więc wyniki badania zamieszczonego przez „New England Journal of Medicine”, można szacować, że trzypunktowe przesunięcie w dół IQ spowodowałoby wzrost liczby dorosłych w USA z IQ poniżej 70 z 4,7 miliona do 7,5 miliona. Oznacza to wzrost o 2,8 milionów dorosłych z poziomem upośledzenia funkcji poznawczych wymagającym znacznego wsparcia społecznego. W innym badaniu wzięło udział ponad 100 000 Norwegów w okresie od marca 2020 do kwietnia 2023. Badanie to udokumentowało gorszą funkcję pamięci w kilku punktach czasowych do 36 miesięcy po pozytywnym wyniku testu na SARS-CoV-2.
Dalsze badania i pytania
COVID-19 stwarza poważne ryzyko dla zdrowia mózgu, nawet w łagodnych przypadkach, a jego skutki są obecnie ujawniane na poziomie populacji. Dlatego też kluczowe będzie określenie, kto jest najbardziej narażony na takie ryzyko. Konieczne jest zrozumienie wpływu na osiągnięcia edukacyjne dzieci i młodych dorosłych oraz na produktywność ekonomiczną dorosłych w wieku produkcyjnym. Nie jest też jasne, w jakim stopniu te zmiany wpłyną na epidemiologię demencji czy choroby Alzheimera. Coraz większa liczba badań potwierdza obecnie, że SARS-CoV-2 należy uznać za wirusa wywierającego znaczący wpływ na mózg. Konsekwencje tego są dalekosiężne, począwszy od problemów poznawczych jednostek, a skończywszy na potencjalnym wpływie na populację i gospodarkę. Rozwiewanie mitów na temat prawdziwych przyczyn zaburzeń poznawczych, takich jak mgła mózgowa, będzie wymagało lat. Niestety prawie każdy jest tu przypadkiem testowym w tym bezprecedensowym globalnym przedsięwzięciu.
Piśmiennictwo: https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMe2400189
https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2311330
https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMc2311200
