W ostatnich tygodniach media zaczęły szerzej informować na temat wzrostu liczby zakażeń metapneumowiusem (hMPV) w Chinach. Jak zwykle w takiej sytuacji pojawiają się w przestrzeni publicznej pytania: „Czy jest to nowy wirus?” lub też „Czy grozi nam kolejna pandemia?”
Metapneumowirus: nie nowy, ale rzadko omawiany patogen
Przede wszystkim należy podkreślić, że ludzki metapneumowirus (human metapneumovirus; hMPV) nie jest żadnym nowym patogenem. Został on bowiem po raz pierwszy wykryty w roku 2001 w Holandii przez Bernadette van den Hoogen. Wirus hMPV wykryto wówczas w wydzielinie dróg oddechowych pobranej od 28 małych dzieci w Holandii. Początkowo zastosowane serologiczne metody badawcze nie były w stanie zidentyfikować nowego wirusa. Dopiero gdy holenderscy naukowcy zaczęli stosować techniki biologii molekularnej, udało się zidentyfikować nowy patogen jako blisko spokrewniony z pneumowirusem ptasim. W wyniku dalszych badań epidemiologicznych ustalono, iż hMPV był odpowiedzialny za 12% przypadków ostrych zakażeń dróg oddechowych u dzieci leczonych ambulatoryjnie oraz 8-15% przypadków pozaszpitalnych zapaleń płuc wymagających hospitalizacji u dzieci w Stanach Zjednoczonych w latach 2010–2012.
Sezonowość i rozprzestrzenianie się hMPV na świecie
Wirus ten występuje powszechnie na całym świecie, a w regionach o klimacie umiarkowanym występuje sezonowo, stosunkowo podobnie do spokrewnionego z nim syncytialnego wirusa oddechowego (RSV) i wirusów grypy. Szczyt zakażeń hMPV w Europie i Ameryce Płn. występuje w miesiącach zimowych, od grudnia do marca. Szczytowy wiek hospitalizacji niemowląt zakażonych hMPV przypada na wiek 6–12 miesięcy, co jest okresem nieco późniejszym niż szczyt zakażeń RSV, który przypada na wiek około 2–3 miesięcy. Badania seroepidemiologiczne wykazały, że do piątego roku życia praktycznie wszystkie dzieci na całym świecie były narażone na kontakt z tym wirusem. Pomimo powszechnych zakażeń we wczesnym okresie życia, ponowne infekcje hMPV są stosunkowo częste u starszych dzieci i dorosłych, ze względu na krótkotrwałą ochronę ze strony układu odpornościowego.
Kto jest najbardziej narażony na poważne zakażenie hMPV?
Ludzki metapneumowirus zazwyczaj powoduje łagodne zakażenia górnych dróg oddechowych o charakterze przeziębienia. Jednakże wcześniaki, osoby z obniżoną odpornością oraz seniorzy powyżej 65 lat są narażeni na zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i konieczność hospitalizacji. hMPV wiąże się też z cięższą chorobą u osób chorych na astmę i pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). Sporadycznie zgłaszano ogniska zakażęń hMPV w placówkach opieki długoterminowej dla dzieci i dorosłych, gdzie wirus powodował ofiary śmiertelne.
Przenoszenie wirusa i objawy zakażenia
Ludzkie metapneumowirus, podobnie jak wiele innych wirusów oddechowych, przenosi się z zakażonych osób na inne:
- drogą kropelkową, wraz z wydzieliną dróg oddechowych powstającą podczas kaszlu czy kichania
- poprzez bliski kontakt (np. dotyk, uścisk dłoni)
- dotknięcie przedmiotów czy powierzchni, na których znajdują się wirusy, a następnie przeniesienie ich na rękach na błony śluzowe ust, nosa lub oczu.
Okres inkubacji wirusa wynosi 3-6 dni. hMPV zakaża komórki nabłonka dróg oddechowych w górnych drogach oddechowych i płucach. Objawy zakażenia ludzkim metapneumowirusem są często podobne do objawów przeziębieniowych. Obejmują: suchy, nieefektywny kaszel, gorączkę, ból gardła, świszczący oddech, uczucie duszności, rzadziej katar lub wrażenie zatkanego nosa. Większość zakażonych pacjentów wraca do zdrowia w ciągu około 7 do 10 dni bez żadnych komplikacji.
Potencjalne powikłania zakażenia hMPV u różnych grup wiekowych
Jednak w niektórych grupach ryzyko wystąpienia poważnych powikłań jest wyższe:
- hMPV może powodować wirusowe zapalenie płuc, wymagające hospitalizacji i intensywnej terapii w ciężkich przypadkach, zwłaszcza u niemowląt i seniorów
- niemowlęta często doświadczają stanu zapalnego oskrzelików, co prowadzi do trudności w oddychaniu i wystąpienia świszczącego oddechu
- z powodu osłabienia układu odpornościowego mogą wystąpić nadkażenia bakteryjne, przebiegające zazwyczaj pod postacią zapalenia płuc
- problemy z oddychaniem spowodowane przez hMPV podczas ciąży mogą prowadzić do zagrożeń dla zdrowia matki i płodu.
Leczenie i zapobieganie zakażeniom hMPV
Obecnie nie jest znane żadne celowane leczenie zakażeń hMPV u ludzi. Rybawiryna, będąca lekiem przeciwwirusowym, wykazała ograniczoną skuteczność na modelu zwierzęcym. Leczenie ma przede wszystkim na celu opanowanie objawów i zapobieganie potencjalnym powikłaniom. W przypadku łagodnych postaci zakażeń zalecany spoczynkowy tryb życia, intensywne nawodnienie chorego oraz dostępne bez recepty leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W cięższych przypadkach konieczna może być hospitalizacja i związana z nią tlenoterapia. Nie ma też dostępnej szczepionki przeciwko ludzkiemu metapneumowirusowi. Od 2019 roku firma Moderna prowadziła badania kliniczne nad potencjalną szczepionką mRNA. Przeszła ona jak dotąd badania kliniczne fazy I (bezpieczeństwa).
Przyszłość szczepionki mRNA przeciwko hMPV
Zapobieganie zakażeniom hMPV ma więc głównie charakter nieswoisty i obejmuje izolację zakażonych osób oraz unikanie w sezonie jesienno-zimowym dużych skupisk ludzkich.
Piśmiennictwo:
Esposito S, Mastrolia MV. Metapneumovirus Infections and Respiratory Complications. Semin Respir Crit Care Med. 2016; 37(4): 512-21. doi: 10.1055/s-0036-1584800.
Feng Y, He T, Zhang B i wsp. Epidemiology and diagnosis technologies of human metapneumovirus in China: a mini review. Virol J. 2024; 21(1): 59. doi: 10.1186/s12985-024-02327-9.
Kumar P, Srivastava M. Prophylactic and therapeutic approaches for human metapneumovirus. Virusdisease. 2018; 29(4): 434-444. doi: 10.1007/s13337-018-0498-5
.