Rozmaryn (Rosmarinus officinalis) jest silnie pachnącym, wiecznie zielonym krzewem, pochodzącym z basenu Morza Śródziemnego. Podobnie jak oregano, tymianek, bazylia i lawenda, rozmaryn należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Występuje on w stanie dzikim na Azorach, Maderze, Wyspach Kanaryjskich oraz w Grecji, Włoszech, Francji i Hiszpanii. Jest on powszechnie stosowany w tamtym regionie zarówno jako przyprawa kulinarna, składnik perfum, ale i ze względu na potencjalne korzyści zdrowotne.
Rozmaryn i olejki eteryczne
Zazwyczaj stosuje się go w postaci całego świeżego zioła lub też suszonych liści, które zawierają do 2% olejków eterycznych, takich jak cyneol, borneol, limonen i pinen. Zioło to było cenione od czasów starożytnych ze względu na swoje właściwości lecznicze. Tradycyjne zastosowania rozmarynu obejmują łagodzenie bólu mięśni, poprawę pamięci, wzmocnienie układu odpornościowego i układu krążenia oraz wspomaganie wzrostu włosów.
Rozmaryn ma szereg możliwych korzyści zdrowotnych. Zioło to nie tylko dobrze smakuje w potrawach kulinarnych, takich jak kurczak z rozmarynem czy jagnięcina. Zawiera także żelazo, wapń i witaminę B6. Rozmaryn jest również bogatym źródłem przeciwutleniaczy i związków o charakterze przeciwzapalnym. Przeciwutleniacze odgrywają ważną rolę w neutralizowaniu szkodliwych wolnych rodników i zapobieganiu stresowi oksydacyjnemu. To może przyczyniać się do łagodzenia przewlekłych stanów zapalnych.
Rozmaryn – także przeciwdepresyjnie?
Badania prowadzone na ograniczoną skalę sugerują, że rozmaryn może być korzystny w leczeniu depresji, stresu i zaburzeń emocjonalnych. Na przykład badanie z roku 2020 z udziałem 42 Japończyków cierpiących na zaburzenia nastroju wykazało, że przyjmowanie ekstraktu z rozmarynu przez 4 tygodnie poprawiło ich energię psychiczną i jakość snu. Naukowcy doszli do wniosku, że ekstrakt z rozmarynu może mieć korzystny wpływ na nastrój i funkcje poznawcze. Ponadto w pracy przeglądowej z tego samego roku zbadano działanie przeciwdepresyjne rozmarynu w badaniach na zwierzętach i stwierdzono, że związki zawarte w rozmarynie mogą pomagać w regulacji poziomu dopaminy w mózgu.
Poprawia pamięć, chroni mózg
Według tej samej pracy z 2020 roku rozmaryn może mieć korzystny wpływ na funkcje poznawcze, w tym pamięć i zdolności uczenia. Ponadto randomizowane, kontrolowane badanie z roku 2018 wykazało, że studenci uniwersytetu, którzy przyjmowali suplementy rozmarynu przez 1 miesiąc, znacznie poprawili wydajność pamięci. Kolejne badanie z 2021 roku, dotyczące badania na modelu zwierzęcym wykazało, że rozmaryn może pomóc w poprawie funkcji poznawczych u zwierząt, zwiększając ich pamięć i zdolności uczenia się.
Rozmaryn może mieć również dobry wpływ na mózgu. Zawiera on bowiem składnik zwany kwasem karnozowym, który może zwalczać uszkodzenia powodowane przez wolne rodniki w tkance mózgowej. Niektóre badania wspomniane w pracy przeglądowej z roku 2020 również wykazały, że rozmaryn może teoretycznie mieć korzystny wpływ na progresję choroby Alzheimera. Pełni on wówczas działanie ochronne, a aromaterapia z użyciem olejku rozmarynowego może poprawić funkcje poznawcze u osób chorych na Alzheimera. Jednak teoria ta opiera się wyłącznie na wynikach badań in vitro i na modelu zwierzęcym. Badanie na zwierzętach zawarte w tej pracy przeglądzie wykazało również, że rozmaryn znacznie zmniejszał nasilenie i początek napadów epileptycznych u szczurów. Sugerować to może, że rozmaryn może być korzystny w leczeniu padaczki także u ludzi.
Praca przeglądowa z 2023 roku sugeruje z kolei, że rozmaryn może mieć korzystny wpływ na skórę, a jego właściwości przeciwzapalne mogą pomóc w niektórych stanach zapalnych. Opisano także szczegółowo badania, które wykazały, że rozmaryn ma działanie przeciwstarzeniowe na skórę, właśnie ze względu na zawartość kwasu karnozowego. Kwas karnozowy może pomóc chronić skórę przed uszkodzeniami powodowanymi przez promienie UV, co może sprzyjać ograniczeniu procesów jej starzenia.
Przeciwnowotworowo, przeciwbakteryjenie
Według publikacji poglądowej z roku 2020 rozmaryn może teoretycznie być korzystny w zapobieganiu i leczeniu chorób nowotworowych. Wiele badań in vitro czy prowadzonych na zwierzętach uwzględnionych w tym przeglądzie wykazało, że rozmaryn zatrzymuje aktywację czynników rakotwórczych, zwiększa aktywność enzymów przeciwutleniających. Zmniejsza stan zapalny stymulujący procesy nowotworowe i hamuje wzrost guzów. Zalecane są więc dalsze badania nad możliwymi właściwościami rozmarynu w walce z nowotworami.
Jednym z tradycyjnych zastosowań rozmarynu było użycie go jako łagodnego środka przeciwbólowego. W pracy z 2020 roku zauważono, że rozmaryn może pomóc w leczeniu bólu neuropatycznego – rodzaju bólu, który pojawia się w wyniku uszkodzenia lub dysfunkcji układu nerwowego. Potrzeba jednak więcej badań. na ten temat.
Rozmaryn ma również właściwości antybakteryjne. W jednym badaniu przeprowadzonym na modelu eksperymentalnym w roku 2019 olejek rozmarynowy pomógł w gojeniu zakażonych ranu badanych zwierząt. Nie należy jednak nakładać nierozcieńczonego olejku eterycznego bezpośrednio na skórę lub na otwartą ranę. Osoby, które chcą stosować rozmaryn w leczeniu bólu i gojeniu, powinny bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.
Przeczytaj też: Cynamon i jego tajemnice
Amerykańska FDA oznaczyła ekstrakty rozmarynu jako powszechnie uznawane za bezpieczne (Generally Recognized as Safe; GRAS). Rozmaryn można bezpiecznie przyjmować w małych dawkach. Eksperci uważają, że te bezpieczne dawki wynoszą około 400 mg/kg. Tak więc, rozmaryn jest bezpiecznym ziołem o minimalnych skutkach ubocznych. Może korzystnie wpływać na funkcje poznawcze, zdrowie psychiczne oraz wygląd skóry. Jednak warto pamiętać, że może on również wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego przed użyciem go w celach leczniczych należy zawsze skonsultować się ze swym lekarzem.
Rozmaryn w kuchni
W kuchni, zwłaszcza krajów śródziemnomorskich, rozmaryn chętnie jest stosowany ze względu na swój wyraźny słodkawo-kamforowy zapach i bardzo aromatyczny, lekko pikantny smak. Stosowany jest – ale z umiarem! – do przyprawiania niektórych zup, marynat czy pieczonych ziemniaków lub mięsa drobiowego i jagnięcego. Gałązka świeżego rozmarynu wrzucona na rozgrzanego grilla będzie doskonale aromatyzować pieczone tam befsztyki. W miarę możliwości warto unikać używania suszonego rozmarynu. Ma on wprawdzie doskonały aromat, ale po ugotowaniu jest trudny do usunięcia z potraw, dając niemiłe wrażenia smakowe.
Minestra di ceci
Danie to wywodzi się z ubogiego regionu Włoch, jakim jest Basilicata. W miejscach, gdzie uprawa zbóż i wypiek chleba jest trudny, cieciorka stanowi ważne źródło węglowodanów i białka.
40 dag cieciorki z puszki odsączam (nie wylewam zalewy). Połowę miksuję z zalewą na jednolite puree, a następnie dodaję do pozostałej cieciorki. Na patelni rozgrzewam 2-3 łyżki oliwy, do której dodaję obrany ząbek czosnku i gałązkę świeżego rozmarynu. Gdy czosnek się zezłoci, wyjmuję czosnek i rozmaryn. 5-6 łyżek pomidorowej passaty rozpuszczam w 0,5 litra bulionu warzywnego, a całość mieszam z aromatyzowaną oliwą i przygotowaną cieciorką. W międzyczasie gotuję al dente w osolonej wodzie ok. 20 dag. drobnego makaronu (zwyczajowo ditalini), który dodaję do zupy. Gotuję dalsze 5 minut. Podaję gorącą, doprawioną grubo mielonym czarnym pieprzem i świeżą gałązką rozmarynu.
Buon appetito!
