Jest wiele chorób uwarunkowanych genetycznie, ale rak jelita grubego do nich nie należy. To, że ktoś z bliskiej rodziny zapadł na tę chorobę, nie oznacza, że choroba będzie dziedziczona. Ten typ raka, jeśli występuje u kilku członków rodziny, jest najczęściej wynikiem podobnego trybu życia: niezdrowej diet, palenia papierosów, małej ilości ruchu – przekonywał na konferencji konferencji prasowej inaugurującej kampanię edukacyjną Servier – Wyłącz Raka, zorganizowanej pod hasłem „Wejdź w to głębiej” prof. Jarosław Reguła. Wiele uwagi w swoim wystąpieniu poświęcił roli badań przesiewowych i wyraził nadzieję, że wkrótce zostanie uruchomiony w naszym kraju program przesiewowy oparty na teście FIT.
Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych naszym kraju. Odpowiada za 8,7% zachorowań wśród kobiet i 11,5% u mężczyzn. Rak jelita grubego stanowi aktualnie drugą najczęstszą przyczynę zgonów nowotworowych u mężczyzn (ok. 7 tys.) i trzecią u kobiet ( ok. 5,5 tys.). Zbiera śmiertelne żniwo w postaci 12,5 tys.osób rocznie. Tak duża liczba zgonów jest wynikiem zbyt późno zdiagnozowanej choroby – gdy guz nadmiernie się rozrośnie, spadają szanse na skuteczne leczenie. Tymczasem rak jelita grubego to jeden z nielicznych nowotworów, którym można skutecznie zapobiegać – wystarczy regularna profilaktyka, w której kluczową rolę odgrywa test na krew utajoną FIT oraz kolonoskopia.
Rak jelita grubego. Kolonoskopia rozwiewa wszelkie wątpliwości
Istnieją obawy, że w związku ze starzeniem się społeczeństwa odsetek ten będzie dalej rósł. Na szczęście czarny scenariusz można powstrzymać albo przynajmniej spowolnić zapadalność na raka jelita grubego za sprawą skuteczniejszej profilaktyki.
Właśnie profilaktyka była jednym z tematów konferencji prasowej inaugurującej kampanię edukacyjną Servier – Wyłącz Raka, zorganizowanej pod hasłem „Wejdź w to głębiej”.
– Kiedyś profilaktyka to była gehenna. Wykonywało się szereg badań, od prostych po bardziej skomplikowane. Ostatnim etapem była kolonoskopia. Pamiętam, że w latach 80. w klinice, w której pracowałem, wykonywano cztery zabiegi tygodniowo. Obecnie cały ten proces jest zastąpiony kolonoskopią, która jest podstawowym badaniem diagnostycznym i daje odpowiedzi na wszystkie pytania o stan pacjenta. W Polsce wykonuje się aktualnie 1,3 mln kolonoskopii rocznie, z czego 100 tys. w ramach badań przesiewowych – wyjaśniał konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii prof. Jarosław Reguła, który jest też kierownikiem Kliniki Gastroenterologii w Narodowym Instytucie Onkologii w Warszawie.
U wielu pacjentów rak jelita grubego we wczesnym stadium zaawansowania choroby rozwija się w sposób bezobjawowy. Z tego powodu trudno je uchwycić na wczesnym etapie. To wielka szkoda, bo jak zapewnił profesor, przy wczesnym wykryciu przeprowadza się odcinkową resekcję, po której nie pozostaje ślad, a dalsze rokowania pacjenta są bardzo dobre.
Na czym polega test FIT?
Dziś świat idzie w kierunku badań przesiewowych za pomocą testu FIT, który można wykonać w warunkach domowych.
Test FIT, czyli test na krew utajoną w kale, jest prostym, nieinwazyjnym i skutecznym narzędziem diagnostycznym. W przeciwieństwie do tradycyjnego badania na krew utajoną w stolcu, test FIT jest bardziej precyzyjny i mniej podatny na błędne wyniki, co sprawia, że jest bardziej skuteczny w wykrywaniu obecności choroby. Jeśli test potwierdzi obecność krwi, należy wykonać dalszą diagnostykę w kierunku raka jelita grubego. Najskuteczniejszym badaniem jest kolonoskopia.
Kolonoskopię stosuje się w celach diagnostycznych, gdy są podejrzenia, że u danego pacjenta może się rozwijać rak, wykorzystywana jest także w badaniach przesiewowych. Kolonoskopia pozwala wykryć zarówno dopiero rozwijające się guzy złośliwe oraz zmiany przedrakowe, takie jak polipy.
– Po wykryciu łatwego polipa można go usunąć w 30 do 60 sekund. Jest to bezbolesne i likwiduje ryzyko raka – powiedział prof. Reguła.
Zastrzegł przy tym, że niektóre polipy trudno wykryć, więc ważne jest, by pacjenci wybierali „kolonoskopię najwyższej jakości”.
Tryb życia, nie geny
Na ile za pojawienie się raka jelita grubego odpowiadają geny?
– Jeśli ktoś z bliskiej rodziny zapadł na tę chorobę, nie oznacza, że będzie dziedziczona. Ten typ raka, jeśli występuje u kilku członków rodziny, jest najczęściej wynikiem podobnego trybu życia: niezdrowej diet, palenia papierosów, małej ilości ruchu. Wywiad rodzinny nie oznacza uwarunkowania genetycznego, choć może tak się zdarzyć. Głównie chodzi o tryb życia – wyjaśnił prof. Jarosław Reguła.
Osoby po pięćdziesiątce powinny wykonywać test FIT co dwa lata. Kolonoskopię wystarczy wykonać raz na dziesięć lat, a przynajmniej raz w życiu.
Zaproszenia na kolonoskopię
Od lat prowadzone są badania przesiewowe, które są w ocenie lekarzy bardzo dobrym narzędziem do wykrywania polipów i innych zmian w jelicie grubym.
– W Polsce program przesiewowy wprowadzono dwadzieścia kilka lat temu i funkcjonował w kilku formach. Najlepszą jest forma populacyjna, która zakłada wysyłanie zaproszeń dla pacjentów. Ten program realizowano do 2021 oku. Dzięki zaproszeniom możemy oceniać, jaki odsetek pacjentów skorzystał z kolonoskopii. Jest z tym słabo: w najlepszych latach zaproszenia akceptowało 34 proc. pacjentów – powiedział prof. Reguła.
Profesor nie jest zwolennikiem formy oportunistycznej, w której na badanie przychodzi każdy chętny. Trudno przy nich ocenić, ile osób, które mają wskazanie, korzysta z badań.
– W Polsce aktualnie są tendencje, aby badania przesiewowe miały charakter oportunistyczny. Tymczasem tylko programy z zaproszeniami działają. Programy oportunistyczne zakładają, że każdy dba o siebie – a dbają o siebie nieliczne osoby. I te nieliczne osoby są gotowe co roku wykonywać kolon i inne badania przesiewowe. Te osoby są szczupłe, dobrze się odżywiają, więc ryzyko zachorowania jest niewielkie. Problem dotyczy innej części populacji; głównie mężczyzn – wyjaśnia profesor.
Jak na razie z badań przesiewowych w formie kolonoskopii korzysta jedynie około 20 proc. uprawnionych do tego badania pacjentów. To mało: w krajach Europy Zachodniej ten odsetek jest ponad trzykrotnie wyższy i sięga 60-70 proc.
Rak jelita grubego – lekarze mają nadzieję na nowy program przesiewowy
Profesor wyraził nadzieję, że wkrótce zostanie uruchomiony w naszym kraju program przesiewowy oparty na teście FIT. Określa on stężenie krwi w stolcu. Dąży się też do tego, żeby zwiększyć zainteresowanie badaniami przesiewowymi z użyciem kolonoskopii.
– Trzeba zwiększyć nakłady na profilaktykę pierwotną i monitorować efekty działań, bo niektóre nie dają efektów. Proponujemy wprowadzenie dwóch produktów: kolonoskopii, która nazywałaby się kolonoskopia FIT+, czyli po dodatnim teście FIT. Druga to kolonoskopia FH+, czyli z wywiadem rodzinnym. Nie musiałaby być poprzedzana testem FIT, ale po wywiadzie rodzinnym potwierdzonym przez lekarza POZ byłaby kolonoskopia FH+. To byłyby dwa produkty rozliczeniowe w NFZ – wyjaśnił.
Czytaj też:
Rak jelita grubego – nadzieja na wczesne wykrywanie
Błonnik a rak jelita grubego. Ile błonnika w diecie zmniejsza ryzyko tej groźnej choroby?
