Badania prowadzone na Oregon Health & Science University w USA dają nowe, obiecujące podejście do opracowania uniwersalnej szczepionki przeciwko wirusom grypy, która miałaby zapewnić dożywotnią odporność na ewoluującego wirusa. Czy taka ochrona przeciwko grypie jest możliwa?
Ochrona przeciwko grypie – testowana szczepionka
W pracy opublikowanej ostatnio w czasopiśmie „Nature Communications”, przetestowano opracowaną przez Oregon Health & Science University platformę szczepionek przeciwko wirusom grypy. Uważa się je za prawdopodobny czynnik wywołujący kolejną pandemię. Naukowcy zgłosili, że testowana szczepionka wywołała silną odpowiedź immunologiczną u małp naczelnych. Były one narażone na kontakt z wysokopatogennym wirusem ptasiej grypy A/H5N1. Jednak szczepionka tak nie była oparta na współczesnym wirusie A/H5N1. Zamiast tego naczelne zaszczepiono przeciwko wirusowi grypy A/H1N1 w wariancie „hiszpanki” z roku 1918. Wirus zabił wówczas miliony ludzi na całym świecie.
Platforma do tworzenia szczepionek
Naukowcy podali, że 6 z 11 badanych małp naczelnych zaszczepionych przeciwko wirusowi, który krążył sto lat temu przeżyło kontakt z jednym z najbardziej śmiercionośnych wirusów współczesnego świata. Natomiast grupa kontrolna, składająca się z sześciu niezaszczepionych naczelnych innych niż człowiek, narażonych na kontakt z wirusem A/H5N1, zmarła.
Badacze sądzą, że opracowana platforma może się przydać do stworzenia szczepionek przeciwko innym łatwo mutującym wirusom, w tym SARS-CoV-2. W przypadku wirusów o potencjale pandemicznym posiadanie takiego narzędzia jest niezwykle istotne. Podejście to wykorzystuje technologię opracowaną wcześniej przez naukowców z Oregon Health & Science University do walki z HIV oraz gruźlicą. I faktycznie jest już wykorzystywane w badaniach klinicznych przeciwko HIV.
Metoda ta polega na umieszczeniu małych fragmentów materiału genetycznego docelowych patogenów w ludzkim wirusie cytomegalii (CMV). Zakaża on większość ludzi w ciągu ich życia i zazwyczaj powoduje łagodne objawy lub zakażenia bezobjawowe. Wirus ten działa jak wektor specjalnie zaprojektowany do indukowania odpowiedzi immunologicznej ze strony własnych komórek T ludzkiego układu odpornościowego.
Podejście to różni się od stosowanych powszechnie szczepionek, których zadaniem jest indukowanie odpowiedzi ze strony przeciwciał skierowanych przeciwko najnowszej mutacji wirusa, wyróżniających się rozmieszczeniem białek na jego zewnętrznej powierzchni.
Przeczytaj też: Ptasia grypa w mleku?
Ochrona przeciwko grypie – zmienność patogenu
Problem z grypą polega na tym, że podobnie jak SARS-CoV-2, nie jest to tylko jeden wirus. Patogeny te zawsze ewoluują w kierunku kolejnych wariantów. Naukowcy do tej pory zawsze musieli „gonić” za zaistniałą formą wirusa, a nie tą jaka będzie. Białka na zewnętrznej powierzchni wirusa, pełniące funkcję antygenów, ewoluują by wymknąć się przeciwciałom. W przypadku wirusów grypy szczepionki są regularnie aktualizowane co roku w oparciu o dostępne szacunki dotyczące ewolucji wirusa. Czasem są to trafne przewidywania, a czasem niestety, mniej. Natomiast specyficzny typ limfocytów T, występujący przede wszystkim w płucach, znany jako limfocyty T pamięci efektorowej, celuje w wewnętrzne białka strukturalne wirusa, a nie w jego stale zmieniającą się osłonkę.
Skuteczna odpowiedź immunologiczna
Opublikowane badanie sugeruje, że stosując wirusy cytomegalii jako wektor będzie można indukować skuteczną, długotrwałą odpowiedź immunologiczną przeciwko szerokiemu zestawowi nowych wariantów krążących wirusów. Ta sama platforma przeszła już pierwsze etapy badań klinicznych. Mają one na celu ochronę przed zakażeniami HIV. Niedawna publikacja naukowców z tego ośrodka sugeruje, że może być nawet użyteczna w celowaniu w określone komórki nowotworowe. Badanie kliniczne dotyczące zakażeń HIV prowadzi obecnie firma Vir Biotechnology. Otrzymała licencję na tę platformę szczepionek od Oregon Health & Science University. Istnieje szansa, że nauka jest u progu nowej generacji sposobu postępowania w profilaktyce chorób zakaźnych.
Piśmiennictwo:
Malouli D, Tiwary M, Gilbride RM i wsp. Cytomegalovirus vaccine vector-induced effector memory CD4 + T cells protect cynomolgus macaques from lethal aerosolized heterologous avian influenza challenge. Nat Commun. 2024; 15(1): 6007. doi: 10.1038/s41467-024-50345-6.
