Norowirusy, należące do rodziny Caliciviridae, są jedną z głównych przyczyn ostrych zapaleń żołądka i jelit na świecie. Zakażenia nimi, zwłaszcza wśród osób starszych wiążą się z nasileniem objawów chorobowych oraz zwiększonym ryzykiem śmiertelności. Obecnie nie ma dostępnych zarejestrowanych szczepionek zapobiegających zakażeniom norowirusami.
Szczepionka nie tylko w formie zastrzyku
Kiedy mówimy „szczepionka”, wiele osób od razu myśli „zastrzyk”. Jednak istnieją szczepionki podawane doustnie, gdzie najbardziej znanymi są doustne atenuowane szczepionki przeciwko polio (OPV), którą pokolenia urodzone w drugiej połowie XX wieku niemal na pewno otrzymywały w dzieciństwie oraz nowa generacja szczepionek przeciwko rotawirusom.
VXA-G1.1-NN kontra norowirusy
W tym przypadku szczepionka – nazwana VXA-G1.1-NN – została zaprojektowana w celu dostarczenia nieszkodliwego wektora adenowirusowego przenoszącego gen kodujący białko kapsydu norowirusa bezpośrednio do jelita cienkiego. Nie jest to jedyna szczepionka przeciwko norowirusom, która jest obecnie w fazie testów. W zeszłym roku w Wielkiej Brytanii rozpoczęto badanie odpowiedniej szczepionki bazującej na technologii mRNA. Forma doustna szczepionk jednaki ma wiele zalet. Unika się problemów z jej przechowywaniem w bardzo niskich temperaturach. Ponadto eliminuje ryzyko ukłucia igłą i promuje silną reakcję immunologiczną ze strony błon śluzowych. Ten ostatni punkt jest szczególnie ważny w przypadku norowirusów. W odpowiedzi na szczepionkę organizm wytwarza swoje mechanizmy obronne dokładnie w tych miejscach, w których wirus prawdopodobnie będzie próbował się dostać. Jest tak na błonach śluzowych przewodu pokarmowego i nosa.
Norowirusy – jak dochodzi do zakażeń?
Ogniska zakażeń norowirusami są tak trudne do opanowania, ponieważ do wywołania infekcji wystarczy zaledwie 10 cząstek wirusa. Norowirusy mogą przenosić się także przez bioaerozole powstające podczas wymiotów. Nie są też łatwo inaktywowane przez środki dezynfekujące do rąk oparte na alkoholu. Tak więc najlepszymi narzędziami jakie mamy, aby się ich pozbyć są zwykłe mydło i woda oraz środki powierzchniowo czynne z wybielaczem. Jednak biorąc pod uwagę, że osoba, która została dotknięta zakażeniem norowirusowym, może pozostać zakaźna przez 10-14 dni po ustąpieniu objawów, łatwo zrozumieć, jak wirus może rozprzestrzeniać się w miejscach takich jak szkoły, domy opieki czy szpitale.
Większość osób wyzdrowieje po infekcji norowirusem w ciągu kilku bardzo nieprzyjemnych dni. Konsekwencje mogą być znacznie poważniejsze u osób starszych. Silne wymioty i biegunka niosą ze sobą ryzyko odwodnienia. To może być śmiertelne, jeśli nie leczy się go szybko we właściwy sposób. Niestety, to właśnie ta grupa osób jest trudniejsza do objęcia szczepionkami, gdyż ich układ odpornościowy zaczyna trochę słabnąć wraz z wiekiem, przez naturalny proces zwany immunosenescencją. Zasadniczo trudniej jest wówczas wywołać u pacjenta w starszym wieku silną reakcję odpornościową za pomocą szczepionki. Gdy doda się do tego fakt, że norowirus nie jest pojedynczym wirusem, ale grupą wirusów, mamy do czynienia z prawdziwie złożonym problemem.
Zobacz też: Dziki lokator w żołądku. Helicobacter pylori.
VXA-G1.1-NN – badania
Jednak badany w przedstawionej pracy kandydat na szczepionkę VXA-G1.1-NN wydaje się zapewniać odpowiedni poziom ochrony. W omawianym badaniu grupę 65 dorosłych w wieku 55-80 lat podzielono na trzy grupy badane. Podano im niską, średnią i wysoką dawkę szczepionki oraz grupę placebo. Podzielono ich dalej na grupy wiekowe osób młodszych (55-65) i starszych (66-80). Idąc dalej, każdej grupie badanej podano dwie dawki, przy czym drugą podano w 28 dni po pierwszej jako dawkę przypominającą. Szczepionka okazała się bezpieczna i nie wystąpiły żadne poważne działania niepożądane. Co więcej, była skuteczna. Naukowcy odkryli, że szczepionki wywołały silną odpowiedź ze strony przeciwciał zarówno we krwi, ślinie, jak i wydzielinie z nosa. Odporność ze strony błon śluzowych utrzymywała się przez 210 dni, co pokazuje, że nie była to odpowiedź krótkotrwała.
Norowirusy – poważny krok w stronę skutecznej szczepionki
Chociaż teraz będą potrzebne dodatkowe badania zakrojone na większą skalę, badacze uważają, że jest to ważny pierwszy krok. Ogłoszono właśnie rozpoczęcie badania klinicznego 1 fazy dla drugiej generacji szczepionki przeciwko norowirusom, które będzie prowadzone równolegle. Dla każdego, kto kiedykolwiek został dotknięty mocno wyczerpującym zakażeniem norowirusowym, może być to optymistyczna wiadomość.
Piśmiennictwo:
Flitter BA, Greco SN, Lester CA i wsp. An oral norovirus vaccine tablet was safe and elicited mucosal immunity in older adults in a phase 1b clinical trial. Sci Transl Med. 2025 Mar 5; 17(788): eads0556. doi: 10.1126/scitranslmed.ads0556.
