Naukowcy z Montefiore Einstein Comprehensive Cancer Center oraz Albert Einstein College of Medicine dokonali przełomowego odkrycia dotyczącego tego, jak glejak wielopostaciowy oddziałuje na organizm człowieka. Okazuje się, że ten wyjątkowo agresywny nowotwór nie ogranicza się jedynie do mózgu – wpływa również na kości czaszki, szpik kostny i układ odpornościowy. Wyniki badań opublikowano w prestiżowym czasopiśmie Nature Neuroscience.
Glejak wielopostaciowy – najgroźniejszy nowotwór mózgu
Glejak wielopostaciowy (glioblastoma) to najbardziej złośliwy nowotwór ośrodkowego układu nerwowego. Według danych amerykańskiego National Cancer Institute co roku diagnozuje się go u około 15 000 osób. Pomimo postępu medycyny, rokowania pozostają dramatycznie złe – średni czas przeżycia pacjentów po operacji, radioterapii i chemioterapii wynosi zaledwie 15 miesięcy.
Nowe badania sugerują, że jednym z powodów niepowodzeń terapii może być błędne postrzeganie glejaka jako choroby lokalnej, ograniczonej do mózgu. Jak pokazują naukowcy, guz ten wpływa na cały organizm, zaburzając funkcje szpiku kostnego w czaszce i osłabiając odporność.
Zaskakujące powiązanie między guzem a szpikiem czaszki
Zespół badawczy kierowany przez dr Jinan Behnan z Albert Einstein College of Medicine wykorzystał zaawansowane techniki obrazowania, aby przeanalizować zmiany zachodzące w czaszkach myszy, u których rozwijał się glejak wielopostaciowy. Okazało się, że guz prowadzi do erozji kości czaszki, szczególnie w miejscach połączeń kostnych, gdzie tworzą się tzw. kanały szpikowo-mózgowe.
Te mikroskopijne połączenia umożliwiają przepływ komórek i cząsteczek między szpikiem kostnym a mózgiem. Naukowcy odkryli, że w przypadku glejaka kanały te stają się szersze i liczniejsze, co pozwala nowotworowi wpływać na skład komórkowy szpiku.
Co więcej, podobne ubytki w strukturze czaszki zauważono u pacjentów z glejakiem wielopostaciowym na zdjęciach tomografii komputerowej. To oznacza, że proces ten nie jest zjawiskiem ograniczonym do modeli zwierzęcych, lecz może realnie występować u ludzi.
Obejrzyj też: Mięsaki kości u dzieci. Nowoczesne leczenie.
Zmiany w układzie odpornościowym – szpik kostny pod wpływem guza
Analizy pojedynczych komórek RNA ujawniły, że glejak wielopostaciowy radykalnie zmienia równowagę komórek odpornościowych w szpiku czaszki. Dochodzi do wzrostu liczby komórek prozapalnych (neutrofili i monocytów) oraz niemal całkowitego zaniku komórek B, które odpowiadają za produkcję przeciwciał.
Jak wyjaśnia profesor E. Richard Stanley, współautor badania:
– „Kanały łączące szpik z mózgiem umożliwiają napływ licznych komórek prozapalnych do guza, co sprawia, że glejak staje się jeszcze bardziej agresywny i odporny na leczenie. Kluczowe może być więc przywrócenie naturalnej równowagi komórek odpornościowych w szpiku.”
Badacze zauważyli również, że glejak wpływa różnie na szpik czaszki i szpik kości udowej. W czaszce aktywuje geny sprzyjające stanom zapalnym, natomiast w kości udowej tłumi geny odpowiedzialne za wytwarzanie komórek odpornościowych. To odkrycie potwierdza, że glejak wielopostaciowy ma charakter systemowy, a nie lokalny.
Niebezpieczne skutki leków przeciw osteoporozie
Zespół dr Behnan sprawdził także, jak leki stosowane w leczeniu osteoporozy wpływają na procesy zachodzące w czaszce i sam nowotwór. Myszy z guzem glejaka otrzymywały dwa różne preparaty zatwierdzone przez FDA: kwas zoledronowy i denosumab.
Choć oba leki skutecznie zatrzymały erozję kości, to jeden z nich – kwas zoledronowy – paradoksalnie przyspieszył wzrost guza w jednym z typów glejaka. Dodatkowo oba środki zablokowały działanie immunoterapii opartej na przeciwciałach anty-PD-L1, która normalnie zwiększa liczbę komórek T walczących z nowotworem.
Oznacza to, że próby leczenia zmian kostnych u pacjentów z glejakiem wielopostaciowym mogą nieświadomie osłabić skuteczność terapii przeciwnowotworowych.
Nowe kierunki terapii glejaka wielopostaciowego
Wyniki badań otwierają zupełnie nowe możliwości terapeutyczne. Naukowcy sugerują, że zamiast skupiać się wyłącznie na guzie w mózgu, przyszłe terapie powinny obejmować także regulację układu odpornościowego w szpiku czaszki. Jednym z potencjalnych rozwiązań może być równoczesne hamowanie nadprodukcji komórek prozapalnych i wspieranie regeneracji komórek T i B.
Jak podkreśla dr Behnan, zrozumienie systemowego charakteru glejaka może pomóc w opracowaniu bardziej kompleksowych metod leczenia, które zwiększą przeżywalność pacjentów.
Glejak wielopostaciowy – choroba całego organizmu
Nowe odkrycia dowodzą, że glejak wielopostaciowy nie jest jedynie chorobą mózgu. To nowotwór, który oddziałuje na układ kostny, immunologiczny i metaboliczny, skutecznie „oszukując” organizm i przystosowując go do własnych potrzeb.
Zrozumienie tej złożonej interakcji między guzem a układem odpornościowym może doprowadzić do opracowania przełomowych terapii, które wreszcie pozwolą zahamować rozwój jednego z najtrudniejszych do leczenia nowotworów.