Berberyna, a konkretnie chlorowodorek berberyny, jest związkiem chemicznym występującym w kilku roślinach. Należą do nich nie tylko w berberys zwyczajny (Berberis vulgaris). To również mahonia pospolita (Mahonia quifolium) czy gorzknik kanadyjski (Hydrastis canadensis). Berberyna stanowi element tradycyjnej medycyny chińskiej i ajurwedyjskiej od tysięcy lat. Badania nad berberyną wykazały, że może ona korzystnie wpływać na kilka schorzeń metabolicznych. Wymienia się cukrzycę, otyłość i problemy z sercem oraz funkcjonowaniem jelit.
Niektóre badania wskazują, że berberyna może być skutecznym środkiem przeciwbakteryjnym.
Badanie przeprowadzone w 2022 roku przez Zhang i wsp. wykazało, że berberyna hamuje wzrost gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) w warunkach in vitro. S. aureus jest potencjalnie groźną bakterią, która może powodować wiele problemów zdrowotnych, w tym:
- posocznicę
- zapalenia płuc
- zapalenia ucha środkowego, zatok czy opon mózgowych
- zakażenia skóry oraz ran pooperacyjnych
Z kolei inne badanie opublikowane w roku 2015 pozwoliło stwierdzić, że berberyna ma zdolność uszkadzania DNA i białek paciorkowców, takich jak Streptococcus agalactiae. Berberyna ma także działanie antybakteryjne, które wydaje ograniczać wzrost szkodliwych bakterii w jelitach. Tym samym wspomaga rozwój prawidłowej mikrobioty przewodu pokarmowego. Potrzebne są jednak dalsze badania, aby potwierdzić, jak dokładnie berberyna wpływa na ludzi i czy jest bezpieczna w stosowaniu.
Berberyna i właściwości przeciwzapalne
Badanie wykonane w roku 2022 przez Naz i wsp. sugeruje, że berberyna ma pewne właściwości przeciwzapalne. To oznacza, że może pomóc w leczeniu cukrzycy i innych schorzeń związanych ze stanami zapalnymi, bowiem procesy zapalne są kluczowym czynnikiem ułatwiającym rozwój chorób serca i cukrzycy typu 2. Według publikacji zamieszczonej w 2014 roku przez „Biochemistry and Cell Biology”, berberyna była obiecująca jako potencjalna metoda terapeutyczna cukrzycy, zwłaszcza u osób, które nie mogą przyjmować ówcześnie istniejących leków przeciwcukrzycowych ze względu na choroby serca, niewydolność wątroby lub problemy z nerkami. Inny badanie przeglądowe z roku 2015 wykazało, że berberyna w połączeniu ze zmianami stylu życia działała lepiej na obniżenie poziomu glukozy we krwi niż same zmiany stylu życia.
Wydaje się, że berberyna aktywuje kinazy białkowe, która mogą regulować sposób, w jaki organizm wykorzystuje cukier we krwi. Badacze uważają, że ta aktywacja może pomóc w leczeniu cukrzycy i powiązanych problemów zdrowotnych, takich jak otyłość i wysoki poziom cholesterolu. Kolejna metaanaliza pochodząca z 2020 roku wykazała korzyści ze stosowania berberyny w zakresie zmian masy ciała, a także parametrów metabolicznych, bez znaczącego wzrostu aktywności enzymów wątrobowych. Jednak naukowcy muszą przeprowadzić znacznie więcej dużych liczebnie badań z podwójnie ślepą próbą, aby w pełni określić bezpieczeństwo i skuteczność berberyny w terapii cukrzycy.
Berberyna a cholesterol
Niektóre dowody sugerują, że berberyna może pomóc obniżyć poziom „złego” cholesterolu LDL i trójglicerydów. Według jednej publikacji z roku 2017, badania zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach wskazują, że berberyna ma działanie obniżające poziom cholesterolu. Omawiana powyżej praca przeglądowa Lan i wsp. wykazała, że berberyna w połączeniu ze zmianami stylu życia działa lepiej niż same zmiany stylu życia w leczeniu wysokiego cholesterolu oraz nadciśnienia tętniczego. Uważa się, że działanie berberyny może być podobne do działania leków obniżających wysoki poziom cholesterolu. Co więcej, berberyna nie powoduje możliwych obserwowanych skutków ubocznych.
Wszystkie powyższe schorzenia mogą być wynikiem otyłości, która jest powszechna w obecnych czasach, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Praca Tabeshpour i wsp. wykazała, że u osób, które przyjmowały 750 miligramów owoców berberysu, zawierającego duże ilości berberyny, dwa razy dziennie przez 3 miesiące, nastąpił znaczny spadek masy ciała. Ponadto znamy badanie z podwójnie ślepą próbą przeprowadzone przez Firouzi i wsp. Pozwoliło na stwierdzenie, że osoby z zespołem metabolicznym, które przyjmowały 200 mg berberysu trzy razy dziennie, doświadczyły spadku BMI.
Zespół odpowiedzialny za inne badanie z roku 2018 zaobserwował, że berberyna może aktywować brązową tkankę tłuszczową. Tkanka ta pomaga organizmowi zamieniać żywność w ciepłotę ciała. Zwiększona jej aktywacja może być użyteczna w leczeniu otyłości, a także zespołu metabolicznego.
Osłabia działanie metforminy?
Niektóre badania sugerują, że berberyna działa podobnie do leku, jakim jest metformina, który lekarze często przepisują w leczeniu cukrzycy typu 2. W rzeczywistości berberyna może mieć zdolność wpływania na mikrobiotę jelitową, co może pomóc w leczeniu zarówno otyłości, jak i cukrzycy. Trzeba jednak pamiętać, że berberyna może wchodzić w interakcje z metforminą i wpływać na poziom cukru we krwi. To utrudnia jego dokładną kontrolę. Stwierdzono, że jednoczesne przyjmowanie berberyny, a także metforminy doprowadziło do 25% spadku efektu działania metforminy. Dlatego też, jeśli lekarz przepisał metforminę, nie należy rozważać samowolnego przyjmowania berberyny jako alternatywy, bez uprzedniego omówienia tego z lekarzem prowadzącym.
Berberyna i skutki uboczne
Warto zwrócić uwagę, że przyjmowanie suplementów zawierających berberynę może powodować skutki uboczne ze strony układu pokarmowego. Polegają one na biegunkach, zaparciach czy ponadto uczuciu mdłości. U niektórych osób berberyna może również powodować wysypkę lub ból głowy. Wszystkie preparaty zawierające berberynę są suplementami diety, nie zaś wyrobami medycznymi. Nie ma gwarancji bezpieczeństwa ani skuteczności klinicznej stosowania takich suplementów, a także nie zawsze można zweryfikować jakość produktu. Tak więc przed zażyciem berberyny lub innych zawierających ją suplementów należy koniecznie porozmawiać z lekarzem, ponieważ mogą one nie być bezpieczne lub odpowiednie dla każdego pacjenta. Ponadto każdy, u kogo wystąpi reakcja alergiczna na jakikolwiek produkt ziołowy, powinien natychmiast zaprzestać jego stosowania.
Nie zawsze bezpieczna
Odradza się także stosowanie preparatów wywodzących się gorzknika kanadyjskiego zawierającego berberynę podczas ciąży lub karmienia piersią. Mogą one u noworodków wywołać lub pogorszyć żółtaczkę, a przez to zwiększyć ryzyko wystąpienia encefalopatii bilirubinowej (kernicterus). Ta jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu. Berberyny nie należy więc łączyć z lekami stosowanymi przy cukrzycy, dyslipidemii, nadciśnieniu tętniczym. Ponadto z preparatami stosowanymi po przeszczepieniach oraz z antybiotykami, sokiem grejpfrutowym czy alkoholem.
Piśmiennictwo:
Zhang C, Li Z, Pan Q i wsp. Berberine at sub-inhibitory concentration inhibits biofilm dispersal in Staphylococcus aureus. Microbiology (Reading). 2022; 168(9). doi: 10.1099/mic.0.001243.
Peng L, Kang S, Yin Z i wsp. Antibacterial activity and mechanism of berberine against Streptococcus agalactiae. Int J Clin Exp Pathol. 2015; 8(5): 5217-23.
Zhang L, Wu X, Yang R i wsp. Effects of Berberine on the Gastrointestinal Microbiota. Front Cell Infect Microbiol. 2021; 10: 588517. doi: 10.3389/fcimb.2020.588517.
Naz I, Masoud MS, Chauhdary Z i wsp. Anti-inflammatory potential of berberine-rich extract via modulation of inflammation biomarkers. J Food Biochem. 2022; 46(12): e14389. doi: 10.1111/jfbc.14389.
Chang W, Chen L, Hatch GM. Berberine as a therapy for type 2 diabetes and its complications: From mechanism of action to clinical studies. Biochem Cell Biol. 2015; 93(5): 479-86. doi: 10.1139/bcb-2014-0107.
Lan J, Zhao Y, Dong F i wsp. Meta-analysis of the effect and safety of berberine in the treatment of type 2 diabetes mellitus, hyperlipemia and hypertension. J Ethnopharmacol. 2015; 161: 69-81. doi: 10.1016/j.jep.2014.09.049.
Asbaghi O, Ghanbari N, Shekari M i wsp. The effect of berberine supplementation on obesity parameters, inflammation and liver function enzymes: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Nutr ESPEN. 2020; 38: 43-49. doi: 10.1016/j.clnesp.2020.04.010.
Tabeshpour J, Imenshahidi M, Hosseinzadeh H. A review of the effects of Berberis vulgaris and its major component, berberine, in metabolic syndrome. Iran J Basic Med Sci. 2017; 20(5): 557-568. doi: 10.2203
Firouzi S, Malekahmadi M, Ghayour-Mobarhan M i wsp. Barberry in the treatment of obesity and metabolic syndrome: possible mechanisms of action. Diabetes Metab Syndr Obes. 2018; 11: 699-705. doi: 10.2147/DMSO.S181572. 8/IJBMS.2017.8682.
Hu X, Zhang Y, Xue Y i wsp. Berberine is a potential therapeutic agent for metabolic syndrome via brown adipose tissue activation and metabolism regulation. Am J Transl Res. 2018; 10(11): 3322-3329.
Zhang X, Zhao Y, Xu J i wsp. Modulation of gut microbiota by berberine and metformin during the treatment of high-fat diet-induced obesity in rats. Sci Rep. 2015; 5: 14405. doi: 10.1038/srep14405.
