Szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) są zalecane u kobiet na terenie USA od czerwca 2006 roku. Dotychczasowe badania przeprowadzone w latach 2022 i 2023 wykazały 12% roczny spadek częstości występowania nowotworów szyjki macicy w latach 2012–2019 wśród amerykańskich kobiet w wieku poniżej 25 lat, które prawdopodobnie odniosły korzyść z powszechnego programu szczepień przeciwko HPV.
Spadek śmiertelności z powodu raka szyjki macicy
Ponieważ zmniejszenie śmiertelności następuje zawsze po zmniejszeniu zachorowalności, w najnowszym badaniu opublikowanym przez „JAMA Network” autorzy oceniali najnowsze tendencje w zakresie śmiertelności z powodu raka szyjki macicy wśród młodych kobiet. Wyniki tej pracy wykazały, iż w latach 2019–2021 w Stanach Zjednoczonych z tego powodu zmarło mniej niż jedna czwarta liczby kobiet poniżej 25 roku życia w porównaniu z analogicznym okresem w latach 1992–1994.
Rola szczepień w redukcji liczby zgonów
Opisywany spadek śmiertelności nastąpił także z innych przyczyn ogólnych niż powszechne podawanie szczepionek Gardasil czy Cervarix przeciwko HPV. Jednak zmiana tempa postępu wyraźnie wskazuje, że głównym czynnikiem sprawczym stały się dostępne szczepienia. Dostępne dane pokazują, że program szczepień przeciwko HPV w USA, pomimo znacznych kontrowersji, niemal natychmiast zaczął ratować życie. Można się spodziewać, że uratuje ich znacznie więcej w kolejnych latach.
Zakażenia HPV jako przyczyna nowotworów
Większość przypadków nowotworów szyjki macicy jest spowodowanych zakażeniami wirusem brodawczaka ludzkiego, zazwyczaj typów HPV-16 i HPV-18. HPV jest także główną przyczyną raka prącia, odbytu oraz nowotworów głowy i szyi. Szczepienia przeciwko typom HPV-16 i -18, którym z czasem towarzyszyła ochrona przed innymi szczepami, wprowadzono po raz pierwszy w USA w 2006 roku.
Obawy dotyczące skuteczności szczepionek przeciwko HPV
Manifestacje kliniczne zakażeń, którym zapobiegają powyższe szczepionki, zwykle pojawiają się wiele lat później, a różnica między zakażeniem a wykrywaniem nowotworów szyjki macicy wynosi średnio kilkanaście lat. Obawiano się więc, że skuteczność szczepionek nie zostałaby wykazana przez długi czas. W istocie przeciwnicy szczepień przeciwko HPV wykorzystywali i nadal wykorzystują, zauważając, że stosowne badania kliniczne nie trwały wystarczająco długo, aby zaobserwować zmniejszenie liczby nowotworów.
Nowe dane potwierdzają skuteczność szczepień
Jednak nowo publikowane liczne badania pokazują, że założenia te są błędne. Zgony z powodu nowotworów szyjki macicy w drugiej i trzeciej dekadzie życia są rzadkie. Zdarzają się jednak na tyle często, że w populacji tak dużej jak badana na terenie USA można dostrzec odpowiednią tendencję.
Badania nad śmiertelnością z powodu raka szyjki macicy
Poria Dorali i współautorzy z Medical University of South Carolina wykazali w swej publikacji, jak słuszny jest ten trend. Śledzili liczbę zgonów kobiet w wieku poniżej 25 lat z powodu nowotworów szyjki macicy w trzyletnich interwałach czasowych, począwszy od 1992 roku. Stwierdzono, że w USA w latach 1992–1994 na tę chorobę zmarło 55 kobiet poniżej tego wieku. Liczba ta następnie wzrosła od 1995 do 1997 roku. Trend ten systematycznie spadał, osiągając wartość zaledwie 13 zgonów w latach 2019–2021.
Szczepienia przeciwko HPV jako kluczowy czynnik redukcji zgonów
Autorzy przypisują początkowy spadek liczby zgonów usprawnionym badaniom przesiewowym, chociaż bardzo prawdopodobne, że swoją rolę odegrały lepsze protokoły terapeutyczne. Zjawisko to mogłoby trwać także bez wprowadzenia szczepionek przeciwko HPV, ale w roku 2016 dotychczasowy powolny spadek gwałtownie przyspieszył. Wówczas to znaczna liczba kobiet w wieku poniżej 25 lat otrzymała jedną ze szczepionek.
Potencjał eliminacji nowotworów szyjki macicy zależnych od HPV
Dzięki powszechnym programom szczepień przeciwko wirusom brodawczaka w wielu krajach nowotwory szyjki macicy zależne od HPV mogą zostać prawie całkowicie wyeliminowane w ciągu jednego – dwóch pokoleń, co będzie jednym z największych osiągnięć obecnych czasów w zakresie zdrowia publicznego.
Spadek liczby szczepień wśród młodych kobiet
Od początku pandemii COVID-19 autorzy zauważają jednak trend, który nazywają „niepokojącym”. Odsetek wyszczepienia przeciwko HPV nie poprawił się i nastąpił niepokojący spadek (z 79,3% w 2022 roku do 75,9% w roku 2023) wśród najnowszego pokolenia nastolatków na terenie USA. Wyniki tego badania podkreślają pilną potrzebę poprawy zasięgu szczepień przeciwko HPV. Tendencja ta pojawiła się w trakcie pandemii COVID-19, która wywołała nową falę sprzeciwu wobec szczepień. Autorzy publikacji nie podają jednak przyczyny tych spadków.
Piśmiennictwo:
Dorali P, Damgacioglu H, Clarke MA i wsp. Cervical Cancer Mortality Among US Women Younger Than 25 Years, 1992-2021. JAMA. 2024. doi: 10.1001/jama.2024.22169.
