Nagroda Nobla w medycynie 2024: poznaliśmy nazwiska zwycięzców. Tegoroczni laureaci nagrody to Victor Ambros i Gary Ruvkun. Instytut Karolinska uznał ich wkład w odkrycie mikroRNA i jego roli w regulacji genów.
Nagroda Nobla w medycynie 2024: kto został tegorocznym laureatem?
Długo czekaliśmy na ten dzień, ale wreszcie dowiedzieliśmy się, kto otrzyma nagrodę Nobla w medycynie 2024. Nagrodę Nobla w medycynie otrzymali Victor Ambros i Gary Ruvkun za odkrycie mikroRNA oraz jego roli w posttranskrypcyjnej regulacji genów.
Cząsteczki mikroRNA odgrywają kluczową rolę w regulacji ekspresji genów. Mają długość około 20-24 nukleotydów i działają głównie poprzez wiązanie się z mRNA (matrycowym RNA), co prowadzi do czyli syntezy białek lub degradacji mRNA. Oznacza to, że mikroRNA wpływa na procesy, które zachodzą po transkrypcji DNA na RNA. To ważny etap w ekspresji genów, ponieważ pozwala na kontrolowanie, które białka są produkowane w komórce i w jakich ilościach.
Jakie jest więc znaczenie odkrycia tegorocznych noblistów w dziedzinie medycyny?
– Kolejny raz Nagroda Nobla przyznawana jest w dziedzinie szeroko pojętej biologii molekularnej. Dla mnie jest to nagroda, w pewnym sensie, również z fizjologii. Pokazuje nam, jak bardzo mocno możemy regulować proces syntezy białek w komórce, który jest niezwykle ważny, bo od tego, jakie białka powstają, jak one są regulowane, zależą wszystkie procesy komórkowe. Ciekawe jest to, że pierwotnie badacze prowadzili swoje prace na bardzo prostym organizmie – Caenorhabditis elegans. Jest to maleńki nicień i rzeczywiście w nim udało się po raz pierwszy zidentyfikować tę krótką cząsteczkę mikroRNA, która wpływała na rozwój nicienia i determinowała jego wygląd – mówi dr hab. Magdalena Dziembowska, prof. ucz. – Instytut Biologii Funkcjonalnej i Ekologii, Wydział Biologii UW.
Nagorda Nobla w medycynie 2024: odkrycie mikroRNA toruje drogę dla nowych terapii
Odkrycie mikroRNA było przełomowe, ponieważ ujawniło nowe mechanizmy regulacji genów kluczowe dla wielu procesów biologicznych.
– Rzeczywiście, mikroRNA zaczyna nabierać coraz większego znaczenia w medycynie. Widzimy, że cząsteczki te pojawiają się w różnej konstelacji w różnych chorobach. Także – być może – jakaś rola diagnostyczna tych cząsteczek będzie wykorzystana. Z drugiej strony wiemy, że skoro to mikroRNA modyfikuje nam ekspresję niektórych genów, możemy wpływać na tę ekspresję. Być może będzie tak, iż odkryjemy mechanizm konkretnej cząsteczki mikroRNA, która reguluje dane procesy i będziemy mogli ją zwiększać albo zmniejszać. Wiemy np., że niektóre cząsteczki mikroRNA biorą udział w przeroście mięśnia sercowego i niewydolności serca. Niektóre zaś spotykamy w zaburzeniach czynności nerek, kłębuszków nerkowych czy cewek nerkowych. Również częściowo w chorobach neurodegeneracyjnych spotykamy różne stężenia cząsteczek mikroRNA. Niektóre są odpowiedzialne za rozwój chorób – np. Alzheimera czy Parkinsona. Możliwe, że modyfikacja ilości tych mikroRNA wpłynie na to, że tych chorób będzie mniej i będziemy mogli te choroby wyleczyć. Choć dopiero odkrywamy te cząsteczki, możliwe jest ich bardzo szerokie zastosowanie – komentuje płk prof. dr hab. n. med.
i n. o zdr. Arkadiusz Lubas – Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii, Wojskowy Instytut Medyczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Kto był pierwszym laureatem?
Nagroda Nobla w medycynie to właściwie nagroda w dziedzinie fizjologii lub medycyny. Każdego roku przyznaje ją Instytut Karolinska za wyjątkowe osiągnięcia naukowe z różnych dziedzin fizjologii lub medycyny. Nagroda Nobla w medycynie jest jedną z pięciu ustanowionych w testamencie przez Alfreda Nobla. Pierwszy raz przyznano ją w 1901 roku. Jej laureatem był Emil Adolf von Behring. Instytut Karolinska docenił jego wkład w wynalezienie zastosowania seroterapii w walce z błonicą.
Zgodnie z przyjętymi obecnie zasadami nagroda Nobla w medycynie może być przyznana za dwie różne prace, ale nagrodzonych osób może być nie więcej niż troje. W 20223 roku nagrodę Nobla w medycynie otrzymali Katalin Karikó z Węgier oraz Drew Weissman z USA za „za odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19”.
Ciekawostki dotyczące nagrody Nobla w medycynie:
- nagrodę Nobla w medycynie przyznano dotychczas 114 razy
- wszystkich laureatów było dotąd 227
- wśród wszystkich laureatów było 13 kobiet
- Najmłodszy laureat miał 31 lat
- Najstarszy laureat miał 87 lat.
Oprac. Elżbieta Trawińska, Ewa Kurzyńska
Więcej artykułów:
Biotechnologia medyczna – to dzięki niej mamy nowoczesne leki [WIDEO]
