Mgła mózgowa określa stan ospałości umysłowej lub brak jasności myślenia, utrudniające koncentrację, zapamiętywanie. Jednak to nie jedyne komplikacje neurologiczne, jakie może powodować SARS-CoV-2. Wyniki badań pokazują, że przebycie COVID-19 może m.in. przyspieszać starzenie się mózgu, a nawet obniżać IQ.
- Wykazano, że u osób, które przeszły łagodną postać COVID-19, pogorszenie funkcji poznawczych było równoważne trzypunktowej utracie IQ. Dla porównania: osoby przyjęte na oddział intensywnej terapii miały dziewięciopunktowy spadek IQ.
- Nawet jeśli wirus jest łagodny i ogranicza się do układu oddechowego, może nadal wywoływać stan zapalny w mózgu. I upośledzać zdolność komórek mózgowych do regeneracji.
- Duża metaanaliza, obejmująca prawie milion osób z COVID-19 i ponad 6 milionów niezakażonych wykazała, że infekcja zwiększa ryzyko rozwoju nowo powstałej demencji u osób powyżej 60 lat.
- Najnowsze odkrycia pokazują, że ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych nie zmniejszyło się w miarę ewolucji wirusa pandemicznego ze szczepu dzikiego do wariantu Omikron.
Jest wiele dowodów, że zakażenie SARS-CoV-2 niekorzystnie wpływa na mózg. I to na wiele sposobów. Oprócz mgły mózgowej, COVID-19 może powodować szereg problemów neurologicznych. To bóle głowy, drgawki, udary, problemy ze snem oraz zaburzenia zdrowia psychicznego. Obszerny zbiór dowodów naukowych szczegółowo opisuje mechanizmy powodujące, że COVID-19 pozostawia ślad w OUN. Jednak konkretne ścieżki, którymi posługuje się wirus, wciąż są wyjaśniane. A specyficzne metody leczenia w tym przypadku nie istnieją
SARS-CoV-2, a demencja: co pokazały badania
Niektóre z najważniejszych badań, dokumentujących wpływ SARS-CoV-2 na funkcjonowanie mózgu, wykazały:
- Duża analiza łącząca dane z 11 badań obejmujących prawie milion osób chorych na COVID-19 i ponad 6 milionów niezakażonych wykazała, że COVID-19 zwiększa ryzyko rozwoju demencji u osób powyżej 60 lat.
- Badania pokazują także, że nawet jeśli wirus jest łagodny i ogranicza się do płuc, może nadal wywoływać stan zapalny w mózgu. A także upośledzać zdolność komórek mózgowych do regeneracji.
- COVID-19 może osłabiać barierę krew-mózg, czyli tarczę chroniącą układ nerwowy. Wykorzystując techniki obrazowe u osób hospitalizowanych z powodu COVID-19 wykazano przerwanie lub nieszczelność bariery krew-mózg.
COVID-19, a starzenie mózgu
- Badanie osób z łagodną do umiarkowanej postacią COVID-19 wykazało znacząco przedłużone zapalenie mózgu i zmiany proporcjonalne do siedmiu lat starzenia się mózgu. Z obszernych analiz epidemiologicznych wiemy, że u osób, które chorowały na COVID-19, występowało zwiększone ryzyko deficytów poznawczych, np. problemy z pamięcią.
- Badania obrazowe, przeprowadzone na ludziach przed i po zakażeniu COVID-19, wykazują zmniejszenie objętości mózgu i zmianę struktury mózgu po zakażeniu.
- Ciężki przebieg COVID-19, wymagający hospitalizacji lub intensywnej terapii, może skutkować deficytami poznawczymi i innymi uszkodzeniami mózgu, odpowiadającymi starzeniu się przez 20 lat!
- Eksperymenty laboratoryjne na organoidach mózgu ludzkiego i myszach, zaprojektowane w celu naśladowania zmian w ludzkim mózgu, wykazały że infekcja SARS-CoV-2 powoduje fuzję komórek mózgowych, co skutecznie osłabia aktywność elektryczną mózgu i pogarsza jego funkcjonowanie.
- Badania sekcyjne osób, które miały ciężki przebieg COVID-19, ale zmarły kilka miesięcy później z innych przyczyn, wykazały, że wirus nadal był obecny w tkance mózgowej. Wbrew swojej nazwie, SARS-CoV-2 jest nie tylko wirusem układu oddechowego, ale u niektórych osób może przedostać się do mózgu. Nie jest jeszcze jasne, czy utrzymywanie się patogenu w tkance mózgowej powoduje niektóre problemy, obserwowane u osób, które przeszły COVID-19.
Przechorowanie COVID-19 może obniżać IQ
Skrót IQ pochodzi od angielskiego wyrażenia „Intelligence quotient” i oznacza iloraz inteligencji. Terminem tym określa się sprawność umysłową danej osoby. Czy COVID-19 wpływał na IQ? Wyniki badań zaskakują. Badania, opublikowane w „New England Journal of Medicine”, oceniały zdolności poznawcze, takie jak pamięć, planowanie i rozumowanie przestrzenne. Objęły prawie 113 tys. osób, które wcześniej chorowały na COVID-19. Naukowcy odkryli, że osoby zakażone miały znaczne deficyty pamięci i trudności w wykonywaniu zadań wykonawczych. Spadek ten był widoczny nie tylko wśród osób zakażonych we wczesnej fazie pandemii! Ale także wśród osób chorujących, gdy dominowały warianty Delta i Omikron. Odkrycia te pokazują, że ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych nie zmniejszyło się w miarę ewolucji wirusa pandemicznego ze szczepu dzikiego Wuhan-1 do wariantu Omikron.
W tym samym badaniu u osób, które przeszły łagodną postać COVID-19, wykazano pogorszenie funkcji poznawczych równoważne trzypunktowej utracie IQ. Dla porównania, osoby z nierozwiązanymi, utrzymującymi się objawami, takie jak osoby z uporczywą dusznością lub zmęczeniem, miały sześciopunktowy spadek IQ.
Z kolei osoby przyjęte na oddział intensywnej terapii z powodu COVID-19 miały aż dziewięciopunktowy spadek IQ. Ponowne zakażenie SARS-CoV-2 spowodowało dodatkową dwupunktową utratę IQ w porównaniu z brakiem ponownej infekcji.
IQ, a COVID-19: rośnie rzesza osób potrzebujących wsparcia
Ogólnie rzecz biorąc, średni poziom IQ w populacji wynosi około 100. IQ powyżej 130 wskazuje na osobę wysoce utalentowaną. IQ poniżej 70 ogólnie wskazuje na poziom niepełnosprawności intelektualnej, który może wymagać wsparcia społecznego. Analizując więc wyniki badania zamieszczonego przez „New England Journal of Medicine”, można szacować, że trzypunktowe przesunięcie w dół IQ spowodowałoby wzrost liczby dorosłych w USA z IQ poniżej 70 z 4,7 miliona do 7,5 miliona. To oznacza wzrost o 2,8 milionów dorosłych z poziomem upośledzenia funkcji poznawczych, wymagającym znacznego wsparcia społecznego.
W innym badaniu opublikowanym w tym samym numerze „New England Journal of Medicine” wzięło udział ponad 100 tys. Norwegów w okresie od marca 2020 r. do kwietnia 2023 r. Badanie to udokumentowało gorszą funkcję pamięci w kilku punktach czasowych do 36 miesięcy po pozytywnym wyniku testu na SARS-CoV-2.
Problemy neurologiczne po COVID-19: kto jest najbardziej narażony
Podsumowując, omówione badania pokazują, że COVID-19 stwarza poważne ryzyko dla zdrowia mózgu, nawet w łagodnych przypadkach. A jego skutki są obecnie ujawniane na poziomie całych populacji. Dlatego też kluczowe będzie określenie, kto jest najbardziej narażony na takie ryzyko. Konieczne jest także lepsze zrozumienie wpływu tych tendencji na osiągnięcia edukacyjne dzieci i młodzieży oraz na produktywność dorosłych. Nie jest też jasne, w jakim stopniu te zmiany wpłyną na epidemiologię demencji czy choroby Alzheimera.
Coraz większa liczba badań potwierdza, że SARS-CoV-2 należy uznać za wirusa wywierającego znaczący wpływ na mózg. Konsekwencje są dalekosiężne. Począwszy od problemów poznawczych pojedynczych osób, a skończywszy na potencjalnym wpływie na populację i gospodarkę. Rozwiewanie mitów na temat prawdziwych przyczyn zaburzeń poznawczych, w tym mgły mózgowej, będzie wymagało lat. Jeśli nie dziesięcioleci wspólnych wysiłków badaczy na całym świecie.
Tomasz Dzieciątkowski
Piśmiennictwo: https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMe2400189,
https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2311330,
https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMc2311200
Czytaj więcej:
Alaskapox: co wiemy o nowym wirusie, dalekim „krewnym” czarnej ospy?
