Miażdżyca, zazwyczaj kojarzona z podeszłym wiekiem, brakiem ruchu i niezdrowym stylem życia, dotyczy także aktywnych, młodych ludzi [1]. Przyczyny miażdżycy w młodym wieku mogą być złożone. Winne mogą być geny, przewlekły stres czy rzadkie choroby metaboliczne, które często nie są brane pod uwagę przy diagnozie na wczesnym etapie.
U młodych ludzi coraz częściej występują zmiany miażdżycowe, co rodzi pytania o przyczyny tego zjawiska. Obok klasycznych czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów czy otyłość, istotne znaczenie mają uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne, a także choroby metaboliczne, jak hipercholesterolemia rodzinna czy rzadszy niedobór (kwaśnej) lipazy lizosomalnej (LAL-D, ang. lysosomal acid lipase deficiency).
Miażdżyca w młodym wieku: chorobę może przyspieszać LAL-D
– Choroby genetycznie uwarunkowane, takie jak LAL-D, mogą przyspieszyć rozwój zmian miażdżycowych, niezależnie od stylu życia pacjenta. W przebiegu niedoboru lipazy lizosomalnej (LAL-D) obserwuje się zaburzenia gospodarki lipidowej (dyslipidemię), które mogą predysponować do wcześniejszego rozwoju zmian miażdżycowych – tłumaczy dr hab. n. med. Patryk Lipiński, ekspert Fundacji Saventic.
Fundacja Saventic powstała z myślą o pacjentach, którzy przez wiele miesięcy lub lat pozostają niezdiagnozowani i poszukują właściwego specjalisty lub ośrodka medycznego. Głównym zadaniem organizacji jest wspieranie szybszej diagnostyki chorób rzadkich
Poniżej przedstawiamy kluczowe przyczyny powstawania wczesnych zmian miażdżycowych, nawet w wieku 20 czy 30 lat.
Brak aktywności fizycznej i nieodpowiednia dieta
Brak aktywności fizycznej oraz nieodpowiednia dieta to jedne z najbardziej znanych przyczyn zmian miażdżycowych, również miażdżycy w młodym wieku. Długotrwałe siedzenie, brak regularnych ćwiczeń fizycznych oraz dieta bogata w tłuszcze trans i cukry proste, sprzyjają odkładaniu się cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych. Prowadzi to do tworzenia się blaszek miażdżycowych, które mogą blokować przepływ krwi i zwiększać ryzyko zawału serca, udaru mózgu. Aby tego uniknąć, warto wprowadzić regularną aktywność fizyczną, np. bieganie lub jazdę na rowerze. Kluczowa jest zbilansowana dieta, bogata w błonnik i zdrowe tłuszcze.
Palenie papierosów, a miażdżyca w młodym wieku
Młodzi ludzie, którzy palą, są narażeni na przyspieszony rozwój miażdżycy [2]. Substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym, takie jak nikotyna i tlenek węgla, uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych. Sprzyja to procesowi odkładania się cholesterolu w ich ścianach. Uszkodzenie śródbłonka zwiększa stan zapalny i ułatwia gromadzenie się blaszek miażdżycowych. Co więcej, nawet sporadyczne palenie może znacząco zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Dodatkowo wzrasta ono coraz bardziej w połączeniu z innymi czynnikami, jak otyłość czy brak aktywności fizycznej.
Przewlekły stres, a miażdżyca
Szybki tryb życia, presja związana z nauką, pracą czy karierą, to czynniki, które mogą przyczyniać się do rozwoju miażdżycy u młodych osób. Stres prowadzi do wzrostu poziomu kortyzolu i innych hormonów, które z czasem mogą powodować wzrost ciśnienia krwi oraz uszkodzenia naczyń.
Zaburzenia hormonalne
Wpływ hormonów na rozwój miażdżycy jest złożony i dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. W przypadku kobiet, np. syndrom policystycznych jajników (PCOS) może prowadzić do podwyższonego poziomu cholesterolu oraz insulinooporności, które sprzyjają powstawaniu miażdżycy. Z kolei mężczyźni z niskim poziomem testosteronu mogą być bardziej narażeni na rozwój chorób sercowo-naczyniowych.
Genetyczne predyspozycje
Miażdżyca może być dziedziczona. Młodzi pacjenci z rodzinną hipercholesterolemią często doświadczają wczesnych zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Schorzenie to charakteryzuje się podwyższonym poziomem cholesterolu LDL (tzw. „złego” cholesterolu) we krwi, co prowadzi do odkładania się tłuszczu w naczyniach i tworzenia blaszek miażdżycowych. Nawet w młodym wieku.
Wrodzone choroby metaboliczne, jak LAL-D
Choroby metaboliczne to kolejny istotny czynnik ryzyka miażdżycy w młodym wieku. Jednym z przykładów jest niedobór kwaśnej lipazy lizosomalnej (LAL-D). To rzadka choroba genetyczna, w której dochodzi do gromadzenia się lipidów (tłuszczów) w narządach wewnętrznych, zwłaszcza wątrobie. Pacjenci z LAL-D mają zwiększone ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych z uwagi na hipercholesterolemię (zwiększone stężenie cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji LDL, a także zmniejszone stężenie cholesterolu frakcji HDL).
– LAL-D stanowi przykład wrodzonej choroby metabolicznej, dla której istnieje leczenie przyczynowe. Enzymatyczna terapia zastępcza, polegająca na substytucji niedoborowego enzymu (rekombinowanej ludzkiej sebelipazy-alfa), pozwala na redukcję stopnia powiększenia wątroby i śledziony, zmniejszenie (a w wielu przypadków normalizację) aktywności aminotransferaz (zwanych potocznie enzymami wątrobowymi) czy stężenia lipidów w surowicy krwi. To jedyna i co najważniejsze skuteczna metoda leczenia przyczynowego – tłumaczy dr hab. Patryk Lipiński.
Miażdżyca w młodym wieku: objawy, których nie można ignorować
Choć miażdżyca bardzo długo rozwija się bezobjawowo, warto zwracać uwagę na pewne sygnały ostrzegawcze. U młodych osób mogą to być:
- Chroniczne zmęczenie,
- Nawracające bóle brzucha,
- Podwyższony poziom cholesterolu,
- Powiększenie wątroby czy śledziony.
– Jeśli którykolwiek z tych objawów pojawia się regularnie, warto skonsultować się z lekarzem i przeprowadzić odpowiednie badania, w tym testy na poziom cholesterolu oraz ewentualne badania genetyczne, by wykluczyć choroby takie jak LAL-D – tłumaczy ekspert.
Jak dbać o serce?
Migotanie przedsionków: od kołatania serca do udaru mózgu
Profilaktyka w młodym wieku to klucz do zdrowego życia. Regularna aktywność fizyczna, unikanie palenia i dbanie o odpowiednio zbilansowaną dietę to fundamenty. Fundamenty, które pomagają zapobiegać miażdżycy w młodym wieku. W starszym zresztą także. Warto badać stężenie cholesterolu i, w przypadku obciążenia genetycznego, monitorować swoje zdrowie regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Zmiany miażdżycowe w młodym wieku to poważny sygnał ostrzegawczy, ale dzięki wczesnej diagnostyce i odpowiednim działaniom można zminimalizować ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych. Warto pamiętać, że zdrowie serca nie zależy wyłącznie od tego, ile czasu spędzamy na siłowni, ale również od genów, hormonów i sposobu radzenia sobie ze stresem. To, co dzieje się wewnątrz naszego organizmu, często może być ukryte, dlatego tak ważne jest, by regularnie się badać i zwracać uwagę na sygnały, które wysyła nasze ciało.
Oprac. Ewa Kurzyńska
Polecamy także: Podwyższony cholesterol. Dlaczego problem nasila się po 40.?
[2]https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0096368
